Η νέα πραγματικότητα του Ευρωπαϊκού μπάσκετ είναι αλήθεια ότι περιλαμβάνει πολλές συζητήσεις σχετικά με τον ρόλο της FIBA σε αυτό και το ποια είναι η κατεύθυνση της Euroleague και η βιωσιμότητα του φιλόδοξου πλάνου κλεισίματός της. Είναι μία συζήτηση που όσο περνάει ο καιρός γίνεται όλο και πιο ισχυρή, όμως χρειάζεται να θυμόμαστε ότι δεν είναι η πρώτη φορά που βρισκόμαστε σε ένα τέτοιο σταυροδρόμι και κυρίως ότι στις αρχές της χιλιετίας, έπρεπε να φτάσουμε το σημείο μηδέν και να οδηγηθούμε σε ένα “σχίσμα” ανάλογο με αυτό της Καθολικής και της Ορθόδοξης Εκκλησίας, πίσω στο πολύ μακρινό 1054.
Ένα άθλημα, πολλές συνιστώσες
Είναι αλήθεια ότι το μπάσκετ παρουσιάζει τεράστια διαφορά στην σύστασή του σε σχέση με σχεδόν οποιοδήποτε άλλο ομαδικό άθλημα. Η ιεραρχία των οργανισμών της ταλαιπωρημένης καλαθόσφαιρας, αν και τυπικά είναι η ίδια με κάθε άλλο οργανωμένο άθλημα στον κόσμο, στην ουσία μόνο την ίδια ενότητα και οργανική σταθερότητα δεν παρουσίαζει. Μιλάμε για ένα άθλημα με περισσότερες συνιστώσες και περισσότερα κέντρα αποφάσεων και οργάνωσης από όσα χρειάζεται ή όσα μπορεί να αντέξει, τουλάχιστον σε ό,τι έχει να κάνει με το συλλογικό κομμάτι του.
Φυσικά, στην αμερική, το NBA είναι το αφεντικό σχεδόν στα πάντα, και δεν είναι περιττό να πούμε πως σε πολλές περιπτώσεις, η επιρροή του ξεπερνάει κατά πολύ περισσότερο εκείνη της FIBA, της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας. Φανταστείτε να ακούσουμε ποτέ ότι η ιδιωτική ένωση της Premier League, το πρωτάθλημα μίας χώρας, έχει μεγαλύτερο έλεγχο στα πράγματα από την UEFA ή την FIFA, δύο ομοσπονδίες που άγουν και φέρουν τα πράγματα στο ποδόσφαιρο κατά το δοκούν. Θα ήταν ανήκουστο. Στο μπάσκετ, αυτό δεν ισχύει. Η FIBA για χρόνια ολόκληρα δείχνει να έχει το αδύναμο χέρι απέναντι σε ένα εκ των πιο εμπορικών πρωταθλημάτων ανεξαρτήτου χώρας και αθλήματος, ενώ πίσω στο 2000, φάνηκε πως έχασε τον έλεγχο και στην ήπειρο στην οποία φαινόταν ότι ήλεγχε: Την Ευρώπη.
Για να φτάσουμε στο καλοκαίρι του 2000 και το “Σχίσμα”, θα πρέπει να γίνει μία σύντομη αναφορά σεένα γεγονός που έγινε 9 χρόνια νωρίτερα. Το 1991, οι σύλλογοι του Γαλλικού, του Ιταλικού και του Ισπανικού πρωταθλήματος ίδρυσαν την Ένωση των Ευρωπαϊκών Πρωταθλημάτων Καλαθοσφαίρισης, ή αλλιώς ULEB. H ULEB το 1996 είδε και την έτερη ισχυρή Ευρωπαϊκή λίγκα, την Ελληνική, να εισέρχεται στους κόλπους της, και ήταν εκείνη τη χρονιά, που οι 4 χώρες άρχισαν να συζητάνε το ενδεχόμενο απόσχισης από την FIBA και την δημιουργία ενός ανεξάρτητου Πανευρωπαϊκού Τουρνουά. Βασικό παράπονο; Φυσικά το οικονομικό, καθώς από εκεί ξεκινάνε όλα σε κάθε μεγάλη αλλαγή στην ιστορία.
Το Κύπελλο Πρωταθλητριών, ή η EuroLeague, όπως λεγόταν στα 90s, ήταν φειδωλό στα χρήματα τα οποία πρόσφερε στους συμμετέχοντές του, και ο Μπόρισλαβ Στάνκοβιτς, Γενικός Γραμματέας της FIBA δεν έδειχνε διάθεση να το αλλάξει αυτό, παρά τις πιέσεις των συλλόγων, οι οποίες μετά την δημιουργία της ULEB είχαν αποκτήσει σημαντική υπόσταση. Αυτή του η άρνηση μας οδηγεί στον Μάιο του 2000 και στο Σίτζες της Καταλωνίας, την μικρή πόλη 30000 κατοίκων λίγο έξω από την Βαρκελώνη. Εκεί ήταν που οι ομάδες της Ευρώπης συναντήθηκαν και με μία τους απόφαση πήραν αυτόματα (όπως αποδείχθηκε) τον έλεγχο στα χέρια τους. Με την χρηματική στήριξη της Ισπανικής Telefonica και την κίνηση – statement του να καπαρώσουν το όνομα της EuroLeague το οποίο η FIBA για κάποιον λόγο δεν είχε copyright (!), η ένωση της ULEB ολοκλήρωνε το σχέδιό της για ουσιαστική ανεξαρτητοποίηση. Ίδρυε ένα καινούργιο πρωτάθλημα, το οποίο από εκείνο το φθινόπωρο θα έκανε την αρχή του και θα προσδοκούσε στο να γίνει η κορυφαία διασυλλογική διοργάνωση στην Ευρώπη, και το σπίτι φυσικά όλων των μεγάλων συλλόγων της Γηραιάς Ηπείρου. Εμπορικά και ουσιαστικά, θα ήταν το πρωτάθλημα που θα έβαζε μία και καλή την ταφόπλακα στην διοργάνωση του Κυπέλλου Πρωταθλητριών, μέχρι να αναγκάσει την Ομοσπονδία να αποδεχθεί ότι τα κόζια είχαν αλλάξει και ότι η φυσική του συνέχεια θα ήταν η ιδιωτική Euroleague.
Η απάντηση του Στάνκοβιτς; Φυσικά το ότι δεν θα έπεφτε δίχως πόλεμο. Ήταν άλλωστε ο ισχυρός άνδρας της Ομοσπονδίας που θεωρητικά είχε τον απόλυτο έλεγχο στο άθλημα. Το σχέδιό του ανακοινώθηκε μετά το τέλος του Final 4 της Euroleague του 2000, στη Θεσσαλονίκη, και περιελάμβανε τη μετονομασία του Κυπέλλου Πρωταθλητριών σε “SuproLeague”, ενώ στόχος του ήταν να ανταγωνιστεί στα ίσα τους… πραξικοπηματίες, με στόχο να κρατήσει τον έλεγχο του Ευρωπαϊκού συλλογικού μπάσκετ. Η σεζόν 2000 – 2001 θα ήταν εντελώς διαφορετική από οτιδήποτε άλλο είχαμε δει ως τότε.
Οι δύο πρωταθλητές
Έτσι, η σεζόν εκείνη είχε δύο διαφορετικά πρωταθλήματα και φυσικά δύο διαφορετικούς Πρωταθλητές Ευρώπης. Από την μία ήταν η Euroleague, το πρωτάθλημα της ULEB και το οποίο είχε την στήριξη του Ολυμπιακού, της Ρεάλ Μαδρίτης, της Μπαρτσελόνα, της Ταού Κεράμικα, της Κίντερ Μπολόνια και της Μπενετόν Τρεβίζο, ενώ από την άλλη, ο Παναθηναϊκός, η ΤΣΣΚΑ Μόσχας, η Μακάμπι Τελ Αβίβ και η Εφές Πίλσεν έμειναν στο “άρμα” της FIBA και συμμετείχαν στην νέα SuproLeague.
H Euroleague ξεκίνησε δυναμικά τις διεργασίες απόκτησης των σκήπτρων του Ευρωπαϊκού μπάσκετ και αυτό φάνηκε και από τις ομάδες που είχε μαζί της στο νέο πρωτάθλημα. Συγκεκριμένα, εξασφάλισε τις 4 πρώτες ομάδες της Ιταλίας και της Ισπανίας, τις ομάδες από 2 – 5 από την Ελλάδα (ΠΑΟΚ, Ολυμπιακός, ΑΕΚ, Περιστέρι) και την Ζαλγκίρις. Από την άλλη, ο Πρωταθλητής Ελλάδος Παναθηναϊκός συνοδέυτηκε από τον 7ο Ηρακλή, το Ισραήλ είχε τις 2 πρώτες ομάδες του (Μακάμπι Τελ Αβίβ και Μακάμπα Ραάνα), η Ρωσία την πρωταθλήτρια ΤΣΣΚΑ, η Λιθουανία την πρωταθλήτρια Λιέτουβος και η Ιταλία την 6η Σιένα και την 9η Σκαβολίνι Πεζάρο, ενώ Εφές και Ούλκερ συμμετείχαν από την Τουρκία.
Τα δύο πρωταθλήματα προχώρησαν κανονικά καθ’όλη τη διάρκεια της σεζόν και η νέα προσπάθεια της Euroleague, η οποία πραγματοποίησε το πρώτο της τζάμπολ στις 16 Οκτωβρίου με το παιχνίδι της Ρεάλ Μαδρίτης απέναντι στον Ολυμπιακό, δεν έδειξε να το βάζει κάτω, το αντίθετο μάλλον! Μαζί με το νέο πρωτάθλημα, η ιδιωτική πρωτοβουλία δοκίμασε να φέρει και νέα… ήθη και έθιμα στον τρόπο ανάδειξης του νικητή, καθώς για τη σεζόν εκείνη καθιερώθηκε μία best of five σειρά τελικών, στα πρότυπα των εθνικών πρωταθλημάτων. Αντίθετα, η SuproLeague συνέχισε στο παραδοσιακό φορμάτ Final 4, το οποίο διεξήχθη στην Γαλλία και το Παλαί ντε Μπερσί του Παρισίου.
Φτάνοντας στον Μάιο του 2001, είχαμε και την ανάδειξη των δύο πρωταθλητών της Ευρώπης. Από την μία ήταν η Κίντερ Μπολόνια, η οποία κέρδισε στην σειρά αγώνων την Ταού Κεράμικα, και από την άλλη ήταν η Μακάμπι Τελ Αβίβ, η οποία κέρδισε τον Παναθηναϊκό στον μεγάλο τελικό, για να συμπληρώσουν την τετράδα των συμμετεχόντων του F4 οι Εφές και ΤΣΣΚΑ.
Με το τέλος των δύο διοργανώσεων πάντως ο τελικός νικητής ήταν ξεκάθαρος. Η νέα Euroleague, λίγο λόγω του ονόματος και των συμμετεχόντων, και πολύ περισσότερο λόγω της οικονομικής στήριξης της Telefonica και του κανονιού που βάρεσε στην αντίπερα όχθη η ISL, εταιρία που στήριζε την FIBA, ήταν ο ξεκάθαρος νικητής εκείνης της δοκιμαστικής σεζόν. Η SuproLeague πτώχευσε και ουσιαστικά οι ομάδες που την στήριξαν υπέστησαν και την ανάλογη οικονομική ζημιά που συνόδευε την λάθος επιλογή τους. Ο Μπερτομέου, από τότε CEO της Euroleague , υποδέχτηκε στην κραταιά πλέον Euroleague και τις υπόλοιπες δυνάμεις του Ευρωπαϊκού μπάσκετ (άλλο που δεν ήθελε) και η FIBA, αναγνωρίζοντας την ήττα της αναγκάστηκε να οριστικοποιήσει την ανάθεση της κορυφαίας Ευρωπαϊκής διασυλλογικής διοργάνωσης στην ULEB και την εταιρία ιδιωτικών συμφερόντων που στήθηκε τον Μάιο του 2000.
Το νέο σχίσμα
Από το 2001 και έπειτα, η FIBA αποδέχτηκε την ήττα της και άφησε την ιδιωτική συνομοσπονδία της Euroleague (και κατ’ επέκταση την ULEB) να “τρέξει” το σόου. Όμως πλέον, και με την παρουσία αρχικά του συγχωρεμένου Μπάουμαν και πλέον του Ανδρέα Ζαγκλή στο θώκο του Γενικού Γραμματέα, η Παγκόσμια Ομοσπονδία έχει παρουσιάσει σταθερή άνοδο και έχει δείξει ότι μπορεί να συμμαζέψει το μαγαζί της και να δοκιμάσει να κυνηγήσει το μερίδιο της πίτας που της αναλογεί.
Το 2015 είχαμε την δημιουργία του Basketball Champions League, της διοργάνωσης που πλέον τοποθετείται στο 2ο σκαλί της ιεραρχίας, αλλά που σίγουρα εποφθαλμιά (αλλιώς δεν θα επέλεγε την ονομασία “Champions League”) να επαναφέρει την FIBA στον έλεγχο του Ευρωπαϊκού μπάσκετ. Η διοργάνωση της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας στηρίζεται στην οικονομική της “διαφάνεια” και τον ανοιχτό της χαρακτήρα, προσδοκώντας να προσελκύσει πολλές από τις ομάδες που δεν κατάφεραν να αποκτήσουν μία από τις εγγυημένες “θέσεις στον ήλιο” της Euroleague, και θα ήθελαν μία συμμετοχή σε μια διοργάνωση πιο ανοικτή, στην οποία περισσότερες ομάδες έχουν ευκαιρία να πάρουν ένα μέρος της πίτας των οικονομικών κερδών. Από την άλλη, η Ευρωλίγκα όλο και “κλείνει”. Με το νέο φορμάτ και τα 11 εγγυημένα συμβόλαια, παραπάνω από τις μισές ομάδες έχουν εγγυημένη θέση στην διοργάνωση βρέξει χιονίσει, ενώ το EuroCup αποκτάει την άχαρη θέση της διοργάνωσης που κανείς δεν προσέχει και απλά υπάρχει ως προθάλαμος για την Euroleague.
Ποια θα είναι η τελική λύση; Η FIBA δοκίμασε να απειλήσει τις ομάδες, τους διαιτητές και τις εθνικές ομοσπονδίες των ομάδων που πρόσκεινται στην Euroleague με τιμωρίες και αποκλεισμούς. Δεν τα κατάφερε. Πλέον η τακτική της είναι να αποψιλώσει το EuroCup και να καταφέρει να σταθεί στο σκαλί #2 μόνη της. Αυτό για την ώρα δείχνει πως έχει μεγαλύτερη προοπτική πραγματοποίησης και ήδη η Ομοσπονδία έχει καταφέρει κάποιες νίκες με τα τελευταία recruits της. Το κερασάκι στην τούρτα θα ήταν σίγουρα το κλέψιμο ενός εκ των 11 εγγυημένων συμβόλαιων, δηλαδή των 11 ισχυρών της Ευρώπης. Θα είναι ο Παναθηναϊκός, μία ομάδα που διαχρονικά δείχνει την αντίθεσή της στην Ευρωλίγκα και τον τρόπο που λειτουργεί; Θα είναι κάποια άλλη; Όποια και να ναι, πιθανώς αυτό να είναι το μοναδικό σενάριο στο οποίο η ιδιωτική Euroleague θα πληγεί αρκετά ώστε να μπει ξανά στις διαδικασίες να συζητήσει μία λύση που θα περιλαμβάνει την FIBA ή να εξωθήσει την κατάσταση ξανά στα άκρα, και να οδηγηθούμε σε ένα νέο, μεγάλο σχίσμα, για το ποιος θα κερδίσει τον έλεγχο, την ίδια ώρα που στην αντίπερα όχθη του ατλαντικού, το NBA παίζει μπάλα μόνο του και τραβάει όλα τα φώτα σε κάθε γωνιά του κόσμου.
