Το χρονικό των κομβικών γεγονότων του 20ου, μα κυρίως των κορυφαίων του 19ου αιώνα, από ιστορικές μάχες έως και κυρώσεις Συνθηκών, συχνά επιβάλλει, ως γνωστόν, την διπλή αρίθμηση, εξαιτίας της διαφοροποίησης του Ιουλιανού ημερολογίου.
Η 25η του Μάρτη, έχει ποικιλοτρόπως συνδεθεί με την Εθνική Παλλιγγεννεσία , σκοπίμως αριθμητικά μα όχι πραγματιστικά, προκειμένου να ταυτίζεται με τον εορτασμό του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, όπως ήταν άλλωστε και η απαίτηση της Φιλικής Εταιρείας, διόλου τυχαία, με στόχο να συνδέει το φρόνημα των υπόδουλων Ελλήνων με θρησκευτική Εορτή. Γνωστό τοις πάσι με την πάροδο των δεκαετιών, πως η Επανάσταση στην Πελοπόννησο είχε ξεκινήσει ορισμένες ημέρες νωρίτερα, ωστόσο η συμβολική ετούτη ημερομηνία, έμελλε να συνδυαστεί με ένα ακόμα ηχηρό για την ιστορία και τον πολιτισμό γεγονός για τη χώρα μας. Την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων, εν έτει πια 1896.
Ως θεσμός είχε διακοπεί σαφώς με την μορφή που η αρχαιότητα τους μνημονεύει, υπήρχαν ωστόσο προσπάθειες για Διακρατικούς αγώνες, υπό την οικονομική αρωγή ευεργετών της εποχής (Ζάππας και άλλοι) ανά την Υφήλειο. Καθοριστικό σημείο μελέτης, το έτος 1894, όταν ο Γάλλος εκπαιδευτικός Πιερ ντε Κουμπερτέν, οργανώνει συνέδριο με στόχο την διεξαγωγή αγώνων, όσο το δυνατόν πλησιέστερα στη μορφή των Ολυμπιακών. Το ίδιο έτος θα ιδρυθεί και η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή με τη μορφή που σήμερα τη γνωρίζουμε, ενώ ο Γάλλος Βαρόνος θα αποτελέσει τον πρώτο της πρόεδρο, εξού στην ιστορία μένει ως ο “πατέρας των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων”.
Η χώρα μας την δεδομένη περίοδο ταλανίζεται, ως είναι αναμενόμενο για νεοσύστατο κράτος τέτοιων ιδιαιτεροτήτων, από τις αλλεπάλληλες πολιτικές συγκρούσεις Δηλιγιάννη – Τρικούπη, τις ασταθείς θέσεις του παλατιού αναφορικά με την άθλια οικονομική κατάσταση στην επικράτεια και έναν σωρό εξωτερικών φόβων στον στίβο της διπλωματίας με τους γείτονες.
Εισήγηση ωστόσο του Μισέλ Μπρεάλ, είναι η αναβίωση των Αγώνων που θα λάμβαναν δύο έτη αργότερα χώρα, να τελεσθεί εκεί όπου η διοργάνωση γεννήθηκε, γεγονός που ο αντιπρόσωπός μας Κλεάνθης Βικέλας, θα χαιρετήσει. Ο τρόπος ώστε να καταφέρει να στηριχθεί η διαδικασία οργάνωσης ενός τέτοιου εγχειρήματος, από άποψης πόρων και εγκαταστάσεων, θα ήταν οι έρανοι.
Ο Βασιλιάς Γεώργιος μάλιστα, άμα την ανακοίνωση της ανάθεσης τον Ιούνη του 1894 και την επιδοκιμασία του φίλαθλου κοινού παγκοσμίως, θα αναθέσει στον διάδοχο Κωνσταντίνο, την σύσταση οργανωτικής επιτροπής προκειμένου οι ετοιμασίες να τελεσφορήσουν… χάρη στο πορτοφόλι του ευεργέτη Αβέρωφ, σε απάντηση της έσωθεν δυσαρέσκειας του πολιτικού σκηνικού της εποχής, αναφορικά με το γεγονός της αποδοχής της πρότασης των Γάλλων.
Το ημερολόγιο θα έγραφε 25η Μαρτίου (με βάση το Ιουλιανό ημερολόγιο, που λέγαμε παραπάνω ή 3η Απριλίου με το Γρηγοριανό ημερολόγιο) του 1896. Φιλαρμονικές από όλη την Ελλάδα, την Ζάκυνθο, την Πάτρα και το Λαύριο, θα κατακλείσουν τις κεντρικές αρτηρίες που οδηγούσαν στο Καλλιμάρμαρο Στάδιο. Ποιος άλλος θα ήταν ο Τόπος Συνάντησης; Εκατό χιλιάδες θεατών και μυριάδες άλλοι, όχι μόνο κάτοικοι Αθηνών, μη έχοντας εξασφαλίσει εισιτήρια πια, ούτε καν από την μαύρη αγορά, παρακολουθούν έως κι από τους γύρω λόφους του Αρδηττού και των περιχώρων τις 9 μπάντες που συνοδεύονται από την χορωδία 150 ατόμων, να τραγουδούν στην Τελετή Έναρξης τον Ολυμπιακό Ύμνο, όπως αυτός καθιερώθηκε για πρώτη φορά σε σύνθεση Σπύρου Σαμαρά και στίχους Κωστή Παλαμά.
Η δομή, εντελώς διαφορετική από τη μορφή των σύγχρονων διοργανώσεων, περιλάμβανε 43 επιμέρους αγωνίσματα συνολικά, με την άρση βαρών, την γυμναστική, την πάλη , τον στίβο, την σκοποβολή και την ξιφασκία να ξεχωρίζουν.
Οι τόποι διεξαγωγής, διαφορετικοί αναγκαστικά μεταξύ τους, εξαιτίας της φύσης και της ποικιλίας των σπορ. Εκτός από το Παναθηναϊκό Στάδιο, χρησιμοποιήθηκαν εγκαταστάσεις πέριξ των Αθηνών, όπως το Σκοπευτήριο της Καλλιθέας για τη σκοποβολή, η σημερινή μαρίνα Ζέας για τα αθλήματα της κολύμβησης και χώροι στο Φάληρο για την αντισφαίριση και την ποδηλασία. Σημείο… κατατεθέν στα εκτός Αθηνών, φυσικά ο Μαραθώνας, τόπος από όπου άρχιζε το συναρπαστικότερο, πιθανά, αγώνισμα της εποχής, που μάλιστα τότε, περιοριζόταν στα 40 χιλιόμετρα και όχι στα 42 και 195 μέτρα, όπως σήμερα συμβαίνει.
Την Πέμπτη ημέρα της διοργάνωσης, στις 2 ακριβώς το μεσημέρι, ο Μαραθώνιος θα συγκέντρωνε αναμενόμενα τα φώτα του ενδιαφέροντος, μια και έλαβαν μέρος 17 διαφορετικοί αθλητές από 5 χώρες. Πλην Ελλήνων αθλητών, ελάχιστοι ξένοι δήλωσαν εδιαφέρον, δεδομένης της έλλειψης εμπειρίας σε αντίστοιχες διαδρομές γι’ αυτό και αρκετοί δεν ολοκλήρωσαν καν την πορεία. Σημαντικό να τονιστεί πάντως, ώστε να δείξει το επίπεδο της πρόβλεψης των διοργανωτών παρά τις δυσκολίες της εποχής, το γεγονός ότι η πορεία ακολουθούνταν από έφιππους ιατρούς και νοσοκόμες σε άμαξες και ποδήλατα.
Φιγούρα εκ των χαρακτηριστικότερων της συγκεκριμένης Ολυμπιάδας βέβαια, που διακρίθηκε από το ως άνω αγώνισμα, ένας νερουλάς στο επάγγελμα, ετών 23, κάτοικος Αμαρουσίου. Ο Σπύρος Λούης, δεν ήταν το φαβορί για την κατάκτηση του Χρυσού Μεταλλίου κι αν δεν τον είχε παροτρύνει ο τότε διοικητής του στο στρατό , Παπαδιαμαντόπουλος, ο οποίος τύγχανε και κριτής των αγώνων δεν θα είχε αναδειχθεί σε τέτοια κλίμακα το ταλέντο του στην αντοχή. Το μυστικό άλλωστε της κατάκτησης της πρώτης θέσης, δεν ήταν άλλο από την διατήρηση σταθερής ταχύτητας κατά το σύνολο της απόστασης. Για την ιστορία, το χρονόμετρο είχε σημειώσει 2 ώρες, 58 λεπτά και 50 δευτερόλεπτα… πού να είχε κάνει και μια στοιχειώδη προετοιμασία δηλαδή!
Εκ των διακριθέντων , στα λοιπά αγωνίσματα ο Τζέημς Κόνολλυ, το όνομα του οποίου δεν θα μπορούσε να παραληφθεί, μια και δεν συνιστά έναν ακόμα κάτοχο μεταλλίου , αλλά στη χρονολογική σειρά, τον πρώτο Ολυμπιονίκη των Θερινών Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 1896! Ο Αμερικανός άλτης ύψους και μήκους, που «νίκησε τον κόσμο όλο, αν οι Έλληνες κέρδισαν τους Ευρωπαίους», εκτός από το τριπλούν , διακρίθηκε στη Βοστώνη ως συγγραφέας και δημοσιογράφος, αποκτώντας και θέση διδάκτορα στα κατοπινά χρόνια της σταδιοδρομίας του.
To άθλημα των 100 μέτρων στο Παναθηναϊκό Στάδιο
Οι διαφορές σε κανονιστικό επίπεδο , όπως κανείς αντιλαμβάνεται με ευκολία, πολλές. Αφορούν στον αριθμό των αθλημάτων, στην βράβευση τους- καθώς δεν υπήρχε πρόβλεψη απονομής μεταλλίου και για την Τρίτη θέση, αλλά καθιερώθηκε από τότε και ύστερα- στον τρόπο διεξαγωγής του κάθε αγωνίσματος και στις επιτροπές αντιστοίχως, σχετίζονται όμως και με την διαδικασία υποβολής συμμετοχής, δεδομένου ότι λάμβαναν μέρος, τόσο οι αθλητικοί σύλλογοι, όσο και μεμονωμένα υποψήφιοι, άνδρες μόνο. Μπορούσε να αγωνιστεί ελεύθερα λοιπόν, οποιοσδήποτε επιθυμούσε, καθώς ελλείψει συνθηκών επαγγελματικού αθλητισμού, οι περισσότεροι δεν ήταν καν επίσημοι αθλητές.
Εν τη απουσία δικαιώματος συμμετοχής και στις γυναίκες, διόλου συμβολικά, εκείνη που άσκησε το δικό της «βέτο» στο πλαίσιο αυτό ως άλλη… Καλλιπάτειρα, η Μελπομένη Ρεβύθη, έτρεξε μόνη της την επομένη του θριάμβου του Σπύρου Λούη τον μαραθώνιο δρόμο, σε 5 ώρες και 30 λεπτά. Η Αθηναία στην καταγωγή, έμεινε στα αρχεία της εποχής με το προσωνύμιο «Σταμάτα», όνομα που μελλοντικά εδόθη και σε κοντινή επαρχία της τοποθεσίας από όπου ξεκίνησε.
Ουσιωδέστερη πάντως διαφορά από τα διαδικαστικά, στην κατακλείδα της υπόθεσης, παραμένει ο τρόπος αντιμετώπισης του ίδιου του γεγονότος, τόσο εκτός συνόρων όσο και εντός. Κίνητρο των αθλητών δεν ήταν άλλο από την αξία της συμμετοχής και από την επιμονή της διάκρισης. Επρόκειτο, άλλωστε, για θεσμό που από τα πανάρχαια χρόνια, συνέδεσε τη φήμη του με το αίσθημα αλληλεγγύης, ειρήνης και ευγενούς άμιλλας. Χιλιόμετρα μακριά από οικονομικά συμφέροντα και πνεύμα μοντέρνας πεποίθησης σε σχέση με τον αθλητισμό, δεν γέμιζε ενθουσιασμό μόνο όποιος ζούσε την περιπέτεια στο βάθρο ή στο τερέν , αλλά και οι παρευρισκόμενοι που αυθόρμητα εμψύχωναν τους αθλητές με το πιο ζεστό τουσ χειροκρότημα, τόσο στη νίκη όσο και στην ήττα!
Η τελετή λήξης πλέον δε μετρούσε συνεπώς μόνο νικητές και χαμένους, αλλά εγκώμια για τον τρόπο που εξελήχθηκε το συμβάν, γνωριμίες μεταξύ πολλών διαφορετικών ανθρώπων από τη Χιλή ως τη Γερμανία και την Ελβετία και από τις Η.Π.Α. έως την Βουλγαρία και την Ουγγαρία. Αυτή η 25η Μαρτίου ήταν ξεχωριστή για την Ελλάδα που φιλοξενούσε ανταποκριτές από εφημερίδες όλης της ηπείρου και της Αμερικής, οι οποίοι κάλυπταν το γεγονός έως και την 15η Απρίλη που ο Βασιλιάς Γεώργιος στην τελετή λήξης βράβευσε τους διακριθέντες.
