Παλεύοντας με την ευθραυστότητα της ψυχικής υγείας στον επαγγελματικό αθλητισμό
Ο Μάιος έχει καθιερωθεί παγκοσμίως ως ο μήνας ευαισθητοποίησης για την ψυχική υγεία.Κάνοντας αναδρομή σε ένα παλαιότερο κείμενο μου, σχεδόν δύο χρόνια πριν καταγράφοντας μερικούς μύθους και ορισμένες αλήθειες γύρω από την θεωρία περί μη τρωτότητας και ονειρεμένης ζωής των superstar athletes , ανακάλυψα πόσες περιπτώσεις αθλητών δεν είχα αναφέρει τότε αλλά και πόσες ακόμη αναδύθηκαν.
Σκοπός μου σε αυτό το κείμενο είναι να συνεχίσω από εκεί ακριβώς που είχα μείνει τον Σεπτέμβριο του 2021[1], δηλαδή απαντώντας στο ερώτημα: Πώς λοιπόν μπορούμε να είμαστε η καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας εάν δεν φροντίσουμε πρώτα την ψυχή μας; Αυτό θα το επιχειρήσω χρησιμοποιώντας case studies αθλητών, μεταφέροντας τα λόγια των ιδίων για τις εμπειρίες τους αντιμετωπίζοντας το «τέρας» της κατάθλιψης και όχι μόνο, την άποψη τους για το στίγμα που μπορεί να αφήσει στο όνομα κάποιου η παραδοχή πως έχει βρεθεί στο σκοτεινό σημείο των σκέψεων του, σχολιάζοντας παράλληλα την επιλογή ορισμένων να αποστασιοποιηθούν για να φροντίσουν την ψυχική τους υγεία. Επιπρόσθετα κάποιοι βασικοί ορισμοί των συμπτωμάτων και της κλινικής εικόνας αντίστοιχων ζητημάτων θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε καλύτερα και να ερμηνεύσουμε συμπεριφορές και καταστάσεις. Ολοκληρώνοντας ευχή του αρθρογράφου είναι να «διώξει» για λίγο το μαύρο σύννεφο ή την φοβία που υπάρχει στην συζήτηση γύρω από την ψυχική υγεία και να παρακινήσει εν τέλει ακόμη περισσότερα άτομα στο να αποφασίσουν να μιλήσουν.
Ορισμοί και αίτια εμφάνισης μιας διαταραχής
Η πλειονότητα των παραδειγμάτων που θα αναφέρω έχουν να κάνουν με αθλητές οι οποίοι αντιμετώπισαν κατάθλιψη και κρίσεις πανικού για αυτό το περισσότερο βάρος θα πέσει σε αυτά τα δύο χωρίς να παραγνωριστούν και υπόλοιποι παράγοντες/αιτίες.
Πολλοί έχουμε στο μυαλό μας την κατάθλιψη ως το απότοκο του αισθήματος της θλίψης, η οποία με τη σειρά της μπορεί να έχει τις ρίζες της σε άλλους παράγοντες, όπως για παράδειγμα η συμβίωση σε ένα βίαιο/κακοποιητικό οικογενειακό περιβάλλον ή την εξάρτηση από το αλκοόλ.
Για να φτάσουμε όμως στο σημείο να μιλάμε για Μείζονα Καταθλιπτική Διαταραχή (Major Depressive Disorder/MDD), δηλαδή για Κλινική Κατάθλιψη, θα πρέπει να συνυπολογίσουμε ορισμένα συμπτώματα για την διάγνωση αυτής. Συμπτώματα όπως η εξάντληση, οι διαταραχές ύπνου, η αλλαγή στις διατροφικές συνήθειες – είτε τρώμε υπερβολικά είτε δεν τρώμε καθόλου – η οποία έχει ως αποτέλεσμα την ασυνήθιστη μεταβολή του βάρους μας, η έλλειψη συγκέντρωσης, η απώλεια όρεξης να κάνουμε το οτιδήποτε, είναι μόνο μερικά σημάδια τα οποία μας χτυπούν το καμπανάκι και δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να αγνοήσουμε.
Αν κατηγοριοποιούσαμε τους τύπους της καταθλιπτικής διαταραχής θα μας γινόταν αρκετά πιο ξεκάθαρη η φύση και τα αίτια πρόκλησης της. Πιο συγκεκριμένα, αρκεί να αναφέρουμε επιγραμματικά ορισμένους τύπους όπως: α) η Επίμονη Καταθλιπτική Διαταραχή (Persistent Depressive Disorder) ή αλλιώς Δυσθυμία, β) η Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή (Seasonal Affective Disorder/SAD), γ) η Προεμμηνορροϊκή Δυσφορική Διαταραχή (Premenstrual Dysphoric Disorder/PMDD), δ) η Περιγεννητική Κατάθλιψη (Peripartum Depression) ή αλλιώς Επιλόχειος κατάθλιψη, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα την Serena Williams, ε) η Περιεμμηνοπαυσιακή Κατάθλιψη (Perimenopausal Depression), στ) η Καταθλιπτική Διαταραχή η οποία προκαλείται από ουσίες/φάρμακα (Substance/Medication-Induced Depressive Disorder), και τέλος η Διαταραχή της Ρύθμισης της διάθεσης (Disruptive Mood Regulation Disorder). [2]
Πολύ συχνά η κατάθλιψη συνδέεται με την διπολική διαταραχή αλλά και τις κρίσεις πανικού. Η λήψη ενός λεπτομερούς ιστορικού από τον ψυχοθεραπευτή/ψυχολόγο/ψυχίατρο/ειδικό ψυχικής υγείας, βοηθά όχι μόνο στην διάγνωση αυτής αλλά και στην επιλογή της κατάλληλης μεθόδου για την αντιμετώπιση της. Η ψυχοθεραπεία -ατομική ή ομαδική – κάποια φαρμακευτική αγωγή αλλά και η αλλαγή εν γένει των συνηθειών του ατόμου μέσω άσκησης και υγιεινής διατροφής, μπορούν να συμβάλλουν άμεσα και να οδηγήσουν σε αυτό που θα λέγαμε με 2 λέξεις: re-invent myself.
Περιπτωσιολογία
Μια διαταραχή σε κάποιον αθλητή ενδεχομένως να οφείλεται σε πολλούς παράγοντες, οι οποίοι μάλιστα πολλές φορές ίσως να μην αφορούν το σπορ καθαυτό. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις εκείνων οι οποίοι δεν άντεξαν στο overexposure των media. Άλλοι πάλι αποζητούσαν την συνεχή προβολή και ελλείψει μάλιστα της ανάπτυξης κάποιων σταθεροποιητικών μηχανισμών (προσωπικών είτε από το στενό περιβάλλον) θα λέγαμε πως «έχασαν το μυαλό τους» για λίγο. Η υποχρέωση του να διατηρεί κάποιος αθλητής ένα συγκεκριμένο κοινωνικό προφίλ πολλές φορές του προσθέτει βάρη πέραν εκείνων της προπόνησης.
Άλλοι παράγοντες επιβαρυντικοί για την ψυχολογία ενός αθλητή ενδεχομένως να είναι το overtrain που αυτομάτως οδηγεί στην εξουθένωσή (σωματική και ψυχική), η ύπαρξη κάποιου τραυματισμού, η δυσκολία ανάκαμψης από αυτόν ή ακόμη ο υποτροπιασμός. Επίσης κάποιο ατυχές αποτέλεσμα, το ageing αλλά και η πιθανότητα αποχώρησης από την «ενεργό δράση» η οποία αυτομάτως θα σημαίνει και αλλαγή στην μέχρι πρότινος καθημερινή ρουτίνα. Όλα τα παραπάνω οδηγούν σε πρακτικές υιοθέτησης κακών συνηθειών όπως οι διατροφικές διαταραχές, η κατανάλωση αλκοόλ και σπανιότερα η χρήση ουσιών. Τώρα αν θέλουμε να θέσουμε και το έμφυλο ζήτημα σε όλα τα παραπάνω θα πρέπει να υπολογίσουμε ακόμη την εγκυμοσύνη των γυναικών, τις χαμηλότερες αμοιβές που λαμβάνουν, την απουσία επαγγελματικής λίγκας σε αρκετά αθλήματα άρα και την δυσκολία κατοχύρωσης ορισμένων δικαιωμάτων.
Σε αυτό το σημείο, πριν ακόμη αναφέρω τις περιπτώσεις των αθλητών που με απασχόλησαν θα ήθελα να σημειώσω πως ιδιαίτερη εντύπωση μου προξένησε το γεγονός ότι οι προς διερεύνηση περιπτώσεις δεν αφορούσαν αποκλειστικά αθλητές ατομικών αγωνισμάτων – όπως ίσως θα περίμενε κάποιος λόγω της φύσεως του σπορ, προσωπικών δυσκολιών, προβλημάτων συγκέντρωσης κλπ. – αλλά και ομαδικών. Αυτομάτως λοιπόν οδηγούμαστε στο συμπέρασμα πως δεν υπάρχουν διακρίσεις στο ποιος θα «πληγεί». Ακόμη, στο παρόν κείμενο θα αναφερθώ σε περιπτώσεις αθλητών οι οποίοι αντιμετώπισαν προβλήματα ψυχικής/ψυχολογικής φύσης και μίλησαν για αυτά ενόσω ήταν ενεργοί, και όχι σε βετεράνους οι οποίοι λόγω της (αναγκαστικής ή μη) διακοπής της καριέρας τους για παράδειγμα, ίσως να βρέθηκαν σε παρόμοια θέση. Κατά αυτό τον τρόπο θα οριοθετήσω το γκρουπ προς διερεύνηση σημειώνοντας παράλληλα όλα τα χρήσιμα συμπεράσματα στον επίλογο.
Ξεκινώντας από την όχι και τόσο γνωστή στο ελληνικό κοινό, ιστορία του αστέρα του NFL, Dak Prescott[3] ο οποίος αντιμετώπισε σοβαρά προβλήματα κατάθλιψης και διαχείρισης άγχους πρώτιστα έπειτα από τον θάνατο της μητέρας και του αδερφού του και κατά δεύτερο λόγο εξαιτίας του εγκλεισμού τον καιρό της πανδημίας. Όπως σημειώνει ο ίδιος, όλα τα παραπάνω του δημιούργησαν πρωτόγνωρα συναισθήματα με τα οποία δεν είχε έρθει αντιμέτωπος ποτέ ξανά. Μάλιστα κατά την διάρκεια μιας εκτενούς συνέντευξης στον Graham Bensinger, αναφέρθηκε όχι μόνο σε όσα τον είχαν ταλανίσει αλλά και στην αξία του να ζητήσει βοήθεια, να μιλήσει ανοιχτά για όσα μέχρι σήμερα θεωρούνται taboo.
Η Chloe Kim[4] είναι δις χρυσή Ολυμπιονίκης στο snowboard. Ακόμη μεταξύ άλλων έχει αναδειχθεί καλύτερη Αθλήτρια της χρονιάς το 2018, ενώ το ίδιο έτος το όνομα της βρισκόταν στο top 100 της λίστας του Forbes με τους ανθρώπους με τη μεγαλύτερη επιρροή παγκοσμίως. Παρόλα αυτά η Kim έπεσε θύμα ρατσισμού σε νεαρή ηλικία εξαιτίας της καταγωγής της, μιας και οι γονείς της μετακόμισαν από την Κορέα στις ΗΠΑ πριν ακόμη γεννηθεί η ίδια. Οι cyber (και μη) bullies της επιτέθηκαν – παρά τα αθλητικά της επιτεύγματα – λέγοντας της να επιστρέψει στην Κίνα ενώ δεν ήταν λίγες οι φορές που και οι ίδιοι οι γονείς της δέχονταν προσβολές δημόσια, παρουσία της ανήλικης τότε Chloe. Πολλοί, για παράδειγμα, σχολίαζαν με έκπληξη την εξαιρετική της προφορά στα Αγγλικά όταν θα έδινε κάποια παραγγελία σε ένα εστιατόριο ενώ την περίοδο του COVID-19 οι γονείς της είχαν στοχοποιηθεί λόγω των χαρακτηριστικών του προσώπου τους, λες και όποιος έχει σχιστά μάτια προέρχεται από την Κίνα! Βέβαια θα μου πείτε ότι ίσως έχουμε πολλές απαιτήσεις από κάποιους στο να ξεχωρίζουν Κίνα, Κορέα, Ιαπωνία κλπ. και να μην τα έχουν όλα ως ένα στο κεφάλι τους. Δεν είναι όμως το μόνο!
Κλείνοντας αυτή την παρένθεση αρκεί να αναφέρουμε πως όλα τα παραπάνω δημιούργησαν όπως ήταν λογικό το αίσθημα του φόβου στην Chloe Kim, σε σημείο που να αναγκάζεται να παίρνει μέτρα προφύλαξης για να βγει από το σπίτι της. Πιο συγκεκριμένα, προτιμά κάποιος να την συνοδεύει και αποφεύγει τα μέρη τα οποία δεν έχουν πολύ κόσμο εκτός και αν έχει κάποιο ραντεβού σύντομης διάρκειας. Ακόμη φροντίζει να έχει μαζί της taser, σπρέι πιπεριού και μαχαίρι μέσα στην τσάντα της. Όσον αφορά τους γονείς της, υποστηρίζει ότι έχει πάντα έναν φόβο μήπως και αυτοί πέσουν θύματα του Anti-Asian hate για αυτό προσπαθεί να επικοινωνεί συνεχώς μαζί τους. Ο μπαμπάς Kim από την άλλη δείχνει πως δεν τον αγγίζουν όλα αυτά λέγοντας στην κόρη του: “They’re racist, whatever. Let them be racist. What are we going to do? Change them?”, το οποίο εν μέρει μας υπενθυμίζει τον στίχο του J. Cole στο τραγούδι No Role Modelz, στο ρεφρέν του οποίου τον ακούμε να λέει: “Don’t save her, she don’t wanna be saved”, ως αντιπαράδειγμα για το reaching στενόμυαλων ανθρώπων.
Προφανώς μερικοί ακόμη δεν μπορούν να αποδεχτούν την διαφορετικότητα, κάτι το οποίο παρατηρούμε κα στα δικά μας μέρη εν έτη 2023.Ορισμένοι μάλιστα αδυνατούν να κατανοήσουν το πως μπορεί να μιλάει κάποιος Ελληνικά – καλύτερα από τους ίδιους σε πλείστες όσες περιπτώσεις – ενώ έχει διαφορετικό χρώμα δέρματος. Need I say more?
Υπάρχουν ακόμη πολλές περιπτώσεις αθλητών στις οποίες μπορούμε να αναφερθούμε αναλυτικά και να σταθούμε κιόλας σε κοινά σημεία ή κοινούς παράγοντες πρόκλησης μιας ψυχικής νόσου. Η επιδίωξη μου όμως δεν είναι η στείρα καταγραφή αυτών των υποθέσεων αλλά η σύνθεση συμπερασμάτων. Για τους παραπάνω λόγους θα σταθώ αναλυτικά μόνο σε ακόμη μια περίπτωση στην παρούσα ενότητα.
Η Imani McGee-Stafford[5], αδελφή του γνωστού και μη εξαιρετέου JaVale, δοκιμάστηκε πολύ σκληρά από την παιδική της ηλικία ακόμη. Τα προβλήματα για την ίδια ξεκίνησαν στην τρυφερή ηλικία των 3 όταν οι γονείς της, Pamela McGee και Kevin Stafford διεκδικούσαν την επιμέλεια της, γεγονός το οποίο μπορεί να τραυματίσει ανεπανόρθωτα την ψυχή ενός παιδιού, εάν δεν το χειριστούν διακριτικά οι γονείς. Την επιμέλεια την κέρδισε ο μπαμπάς της Imani, μιας και το δικαστήριο έκρινε πως η καριέρα της εν ενεργεία αθλήτριας μητέρας της – υπήρξε C των Sacramento Monarchs και Los Angeles Sparks στα πρώτα χρόνια ζωής του WNBA[6] – θα στεκόταν εμπόδιο (!) στην ορθή άσκηση των γονεϊκών της καθηκόντων. Οποία ειρωνεία θα πει κάποιος, αφού ο JaVale έμεινε μαζί της. Κατά αυτό τον τρόπο η σχέση των δύο γυναικών πέρασε από πολλά κύματα τα πρώτα χρόνια. Η Imani κατά δήλωση της αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει τρεις φορές από τα 10 μέχρι τα 15 της χρόνια[7], ως απότοκο του δυσλειτουργικού οικογενειακού περιβάλλοντος στο οποίο μεγάλωνε ενώ είχε κακοποιηθεί σεξουαλικά από μέλος του ευρύτερου συγγενικού της κύκλου κατά την παιδική της ηλικία.
Η ίδια συνειδητοποίησε πως έχει κακοποιηθεί έπειτα από συζητήσεις με τον τότε σύντροφο της ενόσω παρακολουθούσε μαθήματα Ψυχολογίας στο κολλέγιο, διαπιστώνοντας ταυτόχρονα πως φέρει όλα τα συμπτώματα κακοποίησης. Σε όλα αυτά θα πρέπει να προσθέσουμε και την πίεση στον αθλητικό τομέα – έπρεπε να αποδείξει το ταλέντο που έφερε μαζί με το όνομα της, έπρεπε να αποδείξει πως τα αθλητικά της προσόντα ήταν ικανά ώστε να κάνουν τη διαφορά, έπρεπε να αποδείξει πως είναι το ίδιο καλή με τη μητέρα της. Πως πάλεψε με όλους αυτούς τους δαίμονες η Imani McGee-Stafford; «Βούτηξε» στην ποίηση για να βρει τον εαυτό της και την χαμένη αυτοπεποίθηση της. Όσο περισσότερο έγραφε, τόσο περισσότερο απελευθερωνόταν, όσο μοιραζόταν το πρόβλημα της τόσο έβλεπε πως δεν είναι μόνη. Πήγαινε σε βραδιές ποίησης και open mics, παρακολουθούσε βίντεο στο YouTube και παρατηρούσε εν τέλει πόσο μόνη δεν ήταν φτάνοντας στην διαπίστωση πως λίγο-πολύ όλοι έχουν βρεθεί σε παρόμοια θέση.
It’s ok not to be ok
Προσπαθώ αλλά δεν μπορώ να θυμηθώ μαρτυρία άλλου αθλητή, γραπτή τουλάχιστον, η οποία να αντηχεί τόσο δυνατά στα αυτιά μου όσο εκείνη του John Wall[8]. “Yo! I need some f***ing help!”, φώναξε ο John Wall και νομίζω πως η κραυγή αυτή τρύπωσε σε εκατομμύρια σπίτια, σε εκατομμύρια αυτιά ανθρώπων οι οποίοι παλεύουν με τους δικούς του δαίμονες. Το redemption story του John Wall – το οποίο βρίσκεται εν εξελίξει – μπορεί να διδάξει και στον πιο αδαή πως τίποτα στην ζωή δεν είναι δεδομένο, όλα μπορούν να ανατραπούν από την μια στιγμή στην άλλη, και τα άσχημα και τα ωραία.
Σκεφτείτε λίγο την περίπτωση Wall: franchise player, με πλουσιοπάροχα συμβόλαια και χορηγίες και ενώ βρίσκεται στο ζενίθ της επαγγελματικής του καριέρας, να τραυματίζεται. Σ ’ένα timespan περίπου τριών χρόνων χάνει την μητέρα του, τον κολλητό του, υποτροπιάζει ο τραυματισμός του με κίνδυνο μεγαλύτερης ζημιάς για τον ίδιο και την ζωή του. Το ψυχολογικό ξέσπασμα για τις απώλειες που βίωσε το «χρέωσε» στο αλκοόλ και τα πάρτι, τα οποία όμως δεν ήταν ικανά ώστε να τον βοηθήσουν να ξεχάσει. Η απώλεια των ατόμων με τα οποία είχε ψυχικούς δεσμούς τον ταρακούνησε αρκετά. Προσπάθησε να ξεγελάσει τον εαυτό του ζώντας μια υπερ-κοινωνικοποίηση η οποία παρόλα αυτά στο τέλος της μέρας του θύμιζε την μοναξιά του. Η βοήθεια ήρθε, ο John Wall πάλεψε, βρήκε νόημα στον αγώνα αυτό γκρεμίζοντας παράλληλα κλισέ περί του προφίλ που πρέπει να έχει κάποιος ο οποίος έχει αντίστοιχες εμπειρίες ζωής με εκείνον.
Μιας και θίξαμε λοιπόν το ζήτημα των εμπειριών και του προφίλ που είθισται να παρουσιάζει κάποιος, δηλαδή εκείνου που τα βγάζει πέρα no matter what, η Chamique Holdsclaw, πρωταθλήτρια του WNBA, στην αυτοβιογραφία της με τίτλο: “Βreaking Through: Beating the Odds After Shot”, στηλιτεύει την οπισθοδρομική αντίληψη πως κάποιος ο οποίος αντιμετωπίζει παρόμοια προβλήματα χαρακτηρίζεται ως δειλός ή αδύναμος πνευματικά. Εντύπωση όμως θα πρέπει να προκαλούν τα στοιχεία ερευνών αναφορικά με την πιθανότητα έκθεσης σε κάποια τραυματική εμπειρία για τους ΑφροΑμερικανούς, η οποία με την σειρά της οδηγεί στην εμφάνιση κάποιας διαταραχής. Σύμφωνα με την National Alliance on Mental Illness[9], μόλις 1 στους 3 ενήλικες ΑφροΑμερικανούς λαμβάνει θεραπεία για κάποια ψυχική διαταραχή με κύριες αιτίες αποθάρρυνσης τους περί του αντιθέτου, τον επικείμενο φόβο στιγματισμού αλλά κι τις οικονομικές δυσκολίες για την κάλυψη αντίστοιχης φροντίδας. Ακόμη, οι ΑφροΑμερικανοί εμφανίζουν 20% περισσότερες πιθανότητες εμφάνισης κάποιου ψυχικού τραύματος λόγω των κοινωνικών συνθηκών διαβίωσης τους. Η αστεγία αλλά και η (συνεχής) έκθεση στη βία συνηγορούν στα παραπάνω.
Τα βήματα για την αντιμετώπιση είναι δύο: α) θα πρέπει να πιστέψουν πως αυτό που αισθάνονται είναι αληθινό και όχι ψευδαίσθηση και β) θα πρέπει ακόμη να αποφασίσουν να γνωστοποιήσουν το πρόβλημα τους. Πολλοί ΑφροΑμερικανοί θεωρούν πως οι θεραπευτές δεν θα μπορέσουν να κατανοήσουν το τραύμα τους λόγω έλλειψης αντίστοιχων εμπειριών από τους δεύτερους. Αυτό μας απαντά ταυτόχρονα στην ύπαρξη μιας συγκεκριμένης νόρμας περί ιδιωτικού/προσωπικού χαρακτήρα των προβλημάτων αλλά και στην σταθερά επικρατούσα ιδεοληψία του δόγματος «τα εν οίκω μην εν δήμω».
Ίσως αυτό να σκεφτόταν και η πρωταθλήτρια της κολύμβησης Allison Schmitt[10] το 2015 έχοντας βιώσει νωρίτερα την αυτοκτονία της ξαδέλφης της, σκεπτόμενη μάλιστα να πράξει το ίδιο. Ευτυχώς για εκείνη, ο θρύλος της κολύμβησης Michael Phelps[11] – έχοντας ως γνώμονα την δική του προσωπική εμπειρία – παρατήρησε πως κάτι τρέχει και την βοήθησε.
Συνοψίζοντας, κανείς δεν έχει υπάρξει άτρωτος και αυτό είναι που μας κάνει αληθινούς. Αυτό είναι που μας βοηθά να είμαστε σε ειρήνη με τον εαυτό μας. Μιλώντας ανοιχτά και ζητώντας βοήθεια. Θα υπάρξουν καλές και κακές ημέρες, όμως εγώ θα φωνάζω I’m still here…
Εμμανουήλ Σ. Καρούσος
Κοινωνιολόγος – Κοινωνικός Ανθρωπολόγος
Μέλος του Κέντρου Αφρό – Αμερικανικής Ιστορίας BlackPast.org
Για την συγγραφή του παρόντος άρθρου αντλήθηκαν πληροφορίες κυρίως από τα παρακάτω κείμενα:
Foster-Brasby T., Atlanta Dream center Imani McGee–Stafford is helping break taboo on mental illness, andscape.com, 31/5/2017, , Ανακτήθηκε από: Atlanta Dream center Imani McGee-Stafford is helping break taboo on mental illness (andscape.com)
Gordon G., Cowboys QB Dak Prescott talks openly on mental health, nfl.com, 10/9/2020, Ανακτήθηκε από: Cowboys QB Dak Prescott talks openly on mental health (nfl.com)
Hergenrader J., Olympian Allison Schmitt Says Michael Phelps Helped Her Survive Depression, womenshealthmag.com, 15/5/2017, Ανακτήθηκε από: Olympic Swimmer Allison Schmitt Opens Up About Depression | Women’s Health (womenshealthmag.com)
Καρούσος Ε., Tο βάρος της τέλειας απόδοσης, 15/9/2021, humbazine.gr https://www.humbazine.gr/index.php/blog/to-varos-tis-teleias-apodosis/
Kim C. (as told to Alyssa Roenigk), ‘I don’t feel accepted’ – Why Chloe Kim spoke out on anti-Asian hate, espn.com, 9/4/2021, Ανακτήθηκε από: ‘I don’t feel accepted’ — Why Chloe Kim spoke out on anti-Asian hate – ESPN
Lundblad J., Mother-son legacy, a first for WNBA/NBA, espn.com, 16/5/2008, Ανακτήθηκε από: Mother-son legacy a first for WNBA/NBA – ESPN
Nemeroff C.B., Payne J.l. & Bernstein C.L., Depression: Everything You Need to Know, healthcentral.com, 24/8/2021, Ανακτήθηκε από: https://www.healthcentral.com/condition/depression
Roenigk A., Olympic gold medalist Chloe Kim shares her experiences with anti–Asian hate, espn.com, 2/4/2021, Ανακτήθηκε από: Olympic gold medalist Chloe Kim shares her experiences with anti-Asian hate – ESPN
Scutti S., Michael Phelps: ‘I am extremely thankful that I did not take my life’, edition.cnn.com, 20/1/2018, Ανακτήθηκε από: Michael Phelps: ‘I am extremely thankful that I did not take my life’ | CNN
Thompson P., Sky’s top Imani Boyette proves ‘there’s light at the end of the tunnel’ , chicagotribune.com, 12/5/2016, Ανακτήθηκε από: Sky’s top pick Imani Boyette proves ‘there’s light at end of tunnel’ (chicagotribune.com)
Wall J., I’m still here, signature.theplayerstribune.com, 22/9/2022, Ανακτήθηκε από: I’m Still Here | By John Wall (theplayerstribune.com)
Χρήσιμοι Σύνδεσμοι:
African Americans | NAMI: National Alliance on Mental Illness
[1] https://www.humbazine.gr/index.php/blog/to-varos-tis-teleias-apodosis/
[2] https://www.healthcentral.com/condition/depression
[3] https://www.nfl.com/news/cowboys-qb-dak-prescott-talks-openly-on-mental-health
[4] https://www.espn.com/olympics/story/_/id/31182888/olympic-gold-medalist-chloe-kim-shares-experience-anti-asian-hate , https://www.espn.com/olympics/story/_/id/31208951/i-feel-accepted-why-chloe-kim-spoke-anti-asian-hate
[5] https://andscape.com/features/atlanta-dream-center-imani-mcgee-stafford-mental-illness-taboo/
[6] https://www.espn.com/nba/draft2008/columns/story?page=080513-mcgee
[7] https://www.chicagotribune.com/sports/ct-sky-imani-boyette-spt-0514-20160512-story.html
[8] https://signature.theplayerstribune.com/john-wall-nba-basketball-los-angeles-clippers/p/1
[9] https://www.nami.org/Your-Journey/Identity-and-Cultural-Dimensions/Black-African-American#sthash.YPtcxEgg.dpuf
[10] https://www.womenshealthmag.com/health/a19993311/allison-schmitt-depression/
[11] https://edition.cnn.com/2018/01/19/health/michael-phelps-depression/index.html
