Για πρώτη φορά στα χρονικά των Eurobaskets εμφανίζεται το ζευγάρι Ελλάδας - Εσθονίας. Ας μας συμπαθούν οι τίμιοι Εσθονοί αλλά το ημερολόγιο δεν δείχνει 1935 για να τους φοβηθούμε!
Αν γυρνούσαμε το χρόνο πίσω περίπου 90 χρόνια τότε ίσως να είχαμε σοβαρό πρόβλημα να κοντράρουμε τους Εσθονούς στο μπάσκετ. Κι αυτό γιατί τη δεκαετία του 1930, η ‘Eesti’ (Εσθονία στα εσθονικά) και οι χώρες της Βαλτικής γενικότερα ήταν από τις πιο δυνατές ομάδες της Ευρώπης!
Ο Αμερικανός που έμαθε μπάσκετ την Εσθονία
Η Εσθονία οφείλει πολλά για την ανάπτυξη του αθλήματος στη χώρα σε έναν Αμερικανό μετανάστη δεύτερης γενιάς από το Pittsburgh, το Herbert Niiler. Ο Niiler ήταν αυτό που λέμε άνθρωπος των σπορ σε ακραίο βαθμό και θεωρείται ο “πατέρας του μπάσκετ” στην Εσθονία. Γεννήθηκε στο Ταλίν, την πρωτεύουσα της Εσθονίας και αποφοίτησε από το καλύτερο σχολείο της πόλης. Στα σχολικά του χρόνια ο μικρός Herbert έπαιζε επιτυχημένα μπάσκετ, βόλει και χόκει επι πάγου! Ήδη από την εφηβική του ηλικία ήταν μέλος της εθνικής ομάδας μπάσκετ. Στη συνέχεια έφυγε στο εξωτερικό για να σπουδάσει, αρχικά στην πατρίδα των γονιών του και το Πανεπιστήμιο Φυσικής Αγωγής του Springfield και στη συνέχεια στη Γενεύη της Ελβετίας πάντα αφοσιωμένος σε σπουδές γυμναστικής. Επιστρέφοντας στο Ταλίν ο Niiler εργάστηκε ασφαλώς σαν καθηγητής φυσικής αγωγής αλλά ανέλαβε και την ανάπτυξη του αθλητισμού στη χώρα. Ήταν τόσο πορωμένος που διετελούσε ταυτόχρονα παίκτης-προπονητής στην εθνική ομάδα μπάσκετ, παίκτης-προπονητής σε ομάδα χόκει επί πάγου που ο ίδιος είχε ιδρύσει, μέλος της εσθονικής ομοσπονίας handball και γραμματέας της Χριστιανικής Ένωσης Νέων Ανδρών! Από το 1935 και μετά αφοσιώθηκε περισσότερο στο μπάσκετ καθοδηγώντας την εθνική ομάδα στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1936 (μοναδικούς στην ιστορια της Εσθονίας) αλλά και τα Eurobaskets 1937 και 1939, όπου σε αμφότερα η Εσθονία έλαβε την 5η θέση!
Η έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και η σοβιετική εισβολή του 1944 ανάγκασαν το Niiler και την οικογένεια του να αυτομολήσουν στις ΗΠΑ και να μην επιστρέψουν ποτέ στην Εσθονία. Η πολύ μεγάλη προσπάθεια του αναγνωρίστηκε όμως έστω και μετά θάνατον καθώς το 2020 εισήχθη στο εσθονικό Hall of Fame του μπάσκετ.
Η Σοβιετική επέλαση και η θριαμβευτική επιστροφή της ανεξάρτητης ομάδας
Από το 1944 και ύστερα, όπως ακριβώς συνέβη και στην Ουκρανία, το μπάσκετ αλλά κι όλες οι πτυχές της ζωής παραδόθηκαν στα χέρια των Σοβιετικών. Έτσι, οι καλύτεροι Εσθονοί παίκτες θα ενίσχυαν τη Σοβιετική Ένωση για τα επόμενα περίπου 45 χρόνια. Μάλιστα, στο ιστορικό για την Ελλάδα Eurobasket 1987, δύο από τους δώδεκα Σοβιετικούς που παρατάχθηκαν στον τελικό, Sergei Babenko και Heino Enden είχαν καταγωγή από την Εσθονία. Η χώρα αποχώρησε από τη Σοβιετική Ένωση το 1991 και αποκατέστησε άμεσα την ομοσπονδία μπάσκετ που επέστρεψε στους κόλπους της FIBA. Η Εσθονία όχι απλώς προκρίθηκε στο Eurobasket του 1993 αλλά έκανε μια απίστευτη πορεία μεχρι την 6η θέση, χωρίς μάλιστα να έχει στο ρόστερ της αστέρια όπως οι Μάρτιν Μιούρσεπ και Τίιτ Σοκ!
“Γιαννόπουλος” και “Μαγουλάς”: Οι “Ελληνο-Εσθονοί” του Παναθηναϊκού
Στην πρεμιέρα της πρώτης φάσης ομίλων του Eurobasket 1993, η Εσθονία εντυπωσίασε και κέρδισε τη διοργανώτρια και μετέπειτα Πρωταθλήτρια Ευρώπης Γερμανία με 30 πόντους του Ελληνο-Εσθονού Αιβάρ Κουούσμα – Μαγουλά! Όχι, ο συμπαθέστατος ξανθομάλλης “τριποντέρ” δεν είχε καμία σχέση με την Ελλάδα αλλά έλαβε αυτό το επώνυμο όταν αποκτήθηκε από τον Παναθηναϊκό για να αγωνιστεί ως “Ελληνας”. Ήταν βλέπετε η εποχή των “ελληνοποιήσεων” παικτών που εφαρμόστηκε σε πολλές περιπτώσεις από διάφορες ομάδες της Α1 καθώς δεν επιτρέπονταν περισσότεροι από δύο ξένοι στο ρόστερ. Το καλοκαίρι του 1992 ο Παναθηναϊκός είχε κλείσει “πακέτο” τους Τίιτ Σοκ ( ο γιος του Στεν είναι μέλος της σημερινής εθνικής ομάδας κι έχει λάβει επίσης την ελληνική υπηκοότητα) και Αιβάρ Κουούσμα από την εσθονική Kalev, η οποία έκανε θόρυβο στη Σοβιετική λίγκα κατακτώντας το πρωτάθλημα το 1991 και φθάνοντας μέχρι τους τελικούς της επόμενης χρονιάς. Έχοντας ήδη δώσει τις δύο θέσεις ξένων στους Κροάτες Στόγιαν Βράνκοβιτς και Άριαν Κόμαζετς, οι πράσινοι είχαν σκοπό να εφαρμόσουν την κλασική τακτική της εποχής με τις ελληνοποιήσεις εν μία νυκτί. Ο τότε όμως Υφυπουργός Αθλητισμού Βασίλης Παπαγεωργόπουλος (αργότερα θα διατελούσε και Δήμαρχος Θεσσαλονίκης) όντας πρώην αθλητής του στίβου ο ίδιος, είχε πάρει στραβά την πρακτική των ελληνοποιήσεων διότι στην ουσία άυξαναν τους ξένους στα ρόστερ με “πονηρό” τρόπο κι αποφάσισε να θέσει βέτο στις δύο μεταγραφές.
Οι Αφοί Γιαννακόπουλοι έχοντας πληρώσει 150 εκατομμύρια δραχμές για τους δύο Εσθονούς καλύπτωντας τα θέλω του κόουτς Ζέλικο Παβλίσεβιτς που τους ζητούσε διακαώς δεν ήθελαν να πάει η επένδυση τους στράφι. Έτσι, ζήτησαν συνάντηση με την τότε Υπουργό Πολιτισμού Φάνη Πάλλη-Πετραλιά που ήταν και η προϊσταμένη του Υφυπουργού Αθλητισμού. Σε μια προσπάθεια να κοπεί το καρπούζι στη μέση η Υπουργός επέτρεψε μέσω διάταξης να αγωνιστεί ο ένας από τους δύο (επιτράπηκε μια ελληνοποίηση το χρόνο). Ο Παναθηναϊκός επέλεξε τον ποιοτικότερο Σοκ, ο οποίος έμελε να αγωνιστεί στη χώρα μας ως Τουτ Γιαννόπουλος!
Παράλληλα το τριφύλλι άφησε stand-by τον Κουούσμα για το επόμενο καλοκαίρι έχοντας δώσει τα χέρια για συμβόλαιο 200.000 δολαρίων. Υπολόγιζε όμως δίχως τις διαστημικές εμφανίσεις του Εσθονού σκόρερ στο Eurobasket, το οποίο ολοκλήρωσε με 19.9 πόντους μ.ο.! Οι σειρήνες από την Ιταλία που ήχησαν στα αυτιά του Εσθονού σε συνδυασμό με την απαγόρευση ελληνοποιήσεων παικτών που έχουν αγωνιστεί με την εθνική ομάδα της χώρας τους έδειχναν να απομακρύνουν τον παίκτη. Υπήρχε όμως μια λεπτομέρεια: η διάταξη αυτή ίσχυε για ερασιτεχνικά σωματεία κι όχι για Τμήματα Αμοιβομένων Καλαθοσφαιριστών (ΤΑΚ) όπως ήταν ο Παναθηναϊκός. Έτσι, ο Παύλος Γιαννακόπουλος ταξίδεψε προσωπικά στην Ιταλία και δεν θα έφευγε εάν δεν έπαιρνε το ξανθομάλλη σκόρερ στο αεροπλάνο της επιστροφής όπως κι έγινε. Σύντομα, ο στρουμπουλός στο παρουσιαστικό Κουούσμα θα έπαιρνε το άκρως ταιριαστό επώνυμο Μαγουλάς που πιθανότατα να προέκυψε από τρολάρισμα των ιθυνόντων του Παναθηναϊκού. Πάντως ο θησαυρός θα αποδεικνυόταν άνθρακας καθώς ο Κουούσμα ήταν μεν εξαιρετικός από το τρίποντο αλλά δεν είχε κάποιο άλλο σπουδαίο χαρακτηριστικό και δυστυχώς για τον ίδιο βρισκόταν σε μια μπασκετική εποχή που δεν εκτιμούσε το τρίποντο με τον τρόπο που το κάνει σήμερα. Πιθανότατα στη σημερινή εποχή ο… Μαγουλάς να έκανε παπάδες και να ήταν ακριβοθώρητος!
Οι δύο Εσθονοί βρήκαν τελικά και το μπελά τους για τη “μαϊμού” απόκτηση ελληνικής ιθαγένειας καθώς αρκετά χρόνια αργότερα από την έλευση τους στην Ελλάδα καταδικάσθηκαν ερήμην τους από το Τριμελές Πλημμελειοδικείο Αθηνών σε φυλάκιση 18 μηνών για την παράνομη ελληνοποίηση τους! Ευτυχώς η ποινή ήταν εξαγοράσιμη και γλίτωσαν της φυλακής τα σίδερα…
Ο μοναδικός NBAer που αναγεννήθηκε στην Ελλάδα!
Φαίνεται πως κάτι τραβούσε τους εντελώς αντίθετους με τη ψυχοσύνθεση της πατρίδας μας Εσθονούς κατά τη διάρκεια των 90s! Ο Μάρτιν Μιούρσεπ υπήρξε ένας ταλαντούχος power forward που γρήγορα έγινε φανερό ότι θα έκανε διεθνή καριέρα. Μετά από σύντομα περάσματα στο πρωτάθλημα της χώρας του, τη Σουηδία και το Ισραήλ ο τότε 22χρονος Μιούρσεπ έγινε draft στο Νο25 από τους Utah Jazz το 1996. Δεν έμελλε βέβαια, να παίξει ποτέ με τους “Μορμόνους” καθώς έγινε άμεσα trade για τους Miami Heat. Ούτε εκεί στέριωσε καθώς αγωνίστηκε μόλις σε 10 παιχνίδια και στη μέση της σεζόν έγινε εκ νέου ανταλλαγή στους Dallas Mavericks. Στο Ντάλας τα πράγματα εξελίχθηκαν κάπως καλύτερα καθώς αγωνίστηκε σε 32 ματς ενώ την επόμενη χρονιά έπαιρνε περισσότερο χρόνο κι είχε 7 εμφανίσεις στην αρχική πεντάδα. Την καλή πορεία του Μιούρσεπ ανέκοψε άθελα του ο… Steve Nash. Το Dallas συμπεριέλαβε τον Εσθονό στα ανταλλάγματα για την απόκτηση του super playmaker των Phoenix Suns και στην ουσία έδωσε τέλος στην καριέρα του στο ΝΒΑ. Η σεζόν 1998-99 δεν ξεκίνησε στην ώρα της λόγω του lockout και ο Μιούρσεπ έγινε trade στους Chicago Bulls που τον έκαναν waive προτού καν προλάβει να πατήσει παρκέ.
Βλέποντας πως η καριέρα του στις ΗΠΑ είχε βαλτώσει πήρε το δρόμο της επιστροφής για την Ευρώπη και συγκεκριμένα τον Άρη Θεσσαλονίκης! “Η αλήθεια είναι πως ήθελα να παίξω στην Ελλάδα από τότε που ήμουν μικρός λόγω Τιιτ Σοκ”, είχε πει ο ίδιος σε συνέντευξη του όμως αυτή η πρώτη εμπειρία του στη χώρα μας αποδείχθηκε τραυματική! Στους μικρούς τελικούς κόντρα στον ΠΑΟΚ στο τέλος της χρονιάς, ο Μιούρσεπ θα πιαστεί “ντοπέ” με την ουσία εφεδρίνη. Ο ίδιος ισχυρίστηκε πως έφταιγαν κάποια ενεργειακά χάπια που ήταν νόμιμα στις ΗΠΑ αλλά όχι και στην Ευρώπη. Σε κάθε περίπτωση η ιστορία αυτή οδήγησε στην αποδέσμευση του από τον Άρη αλλά αντί η καριέρα του να ζημιωθεί τελικά απογειώθηκε! Ο Ντούσαν Ίβκοβιτς τον έφερε στην ΑΕΚ και μαζί κατέκτησαν ένα Κύπελλο Σαπόρτα (2000) και δύο Κύπελλα Ελλάδος (2001). “Θεωρώ πως έγινα πραγματικός παίκτης του μπάσκετ χάρη στον Ίβκοβιτς, ο οποίος με βοήθησε πάρα πολύ”, θα πει ο ίδιος αρκετά χρόνια αργότερα.
Η “Βασίλισσα” αναζωγόνησε την καριέρα του Εσθονού που γύρισε στη Ρωσία και έκανε εξαιρετικές χρονιές φθάνοντας μάλιστα να αγωνιστεί ακόμη και σε Final Four (2005) της Euroleague με τη φανέλα της ΤΣΣΚΑ Μόσχας! Μετά την απόσυρση του από τα γήπεδα το 2010 ξεκίνησε καριέρα προπονητικής και σήμερα τον βρίσκουμε στην άκρη του πάγκου της BC Rakvere Tarvas της Λετονοεσθονικής λίγκας!
Και από προϊστορία Ελλάδα – Εσθονία έχουμε κάτι;
Φθάσαμε σχεδόν στο τέλος του άρθρου και δεν σας έχω αναφέρει τίποτα για αγώνες Ελλάδας – Εσθονίας όπως έκανα με τους προηγούμενους αντιπάλους. Κι αυτό γιατί απλούστατα δεν υπάρχει προϊστορία σε επίπεδο Eurobasket! Στις μόλις 6 συμμετοχές τους οι Εσθονοί δεν είχε τύχει να “πέσουν” ποτέ πάνω μας μέχρι σήμερα. Πάντως οι δύο χώρες έχουν ένα μικρό παρελθόν αναμετρήσεων καθώς είχαν βρεθεί αντιμέτωπες στον πρώτο γύρο των προκριματικών του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 2019. Στο Ηράκλειο οι Εσθονοί έπεσαν πάνω στα κέφια του Γιάννη Μπουρούση (21-8-6) και ηττήθηκαν με 87-75.
Τα πράγματα ήταν ακόμη χειρότερα γι΄ αυτούς στο Ταλίν όπου ηττήθηκαν με 22 πόντους διαφορά (56-78 , Μήτογλου 18π., Θανάσης Αντετοκούνμπο 18π.).
Ας ελπίσουμε να τριτώσει το καλό!
