Μαδρίτη! Μια πόλη συνυφασμένη ποδοσφαιρικά με δύο ομάδες: την Real και την Atletico. Πιστός για ακόμη μια φορά στην επιλογή αντισυμβατικών θεμάτων, επέλεξα στο σημερινό άρθρο να μην ασχοληθώ με τις δύο προαναφερθείσες δυνάμεις του Ισπανικού ποδοσφαίρου, αλλά με την πιο παρεξηγημένη και λιγότερο λαμπερή από άποψη δημοσιότητας, Rayo Vallecano.
Έμπνευση για το συγκεκριμένο θέμα ήταν ένα βιβλίο του Εnrique Peinado Moro (ο πλήρης τίτλος αναφέρεται στο τέλος του άρθρου), το οποίο έπεσε προσφάτως στα χέρια μου και αφορά την ιστορία της Rayo. Αυτό που με τράβηξε – πέραν της ομολογουμένως καλής μετάφρασης για τα ελληνικά δεδομένα – ήταν η ζωηρότητα και η γλαφυρότητα των εξιστορήσεων του Peinado. Έγραψε περισσότερο από την σκοπιά του οπαδού και λιγότερο από εκείνη του δημοσιογράφου, χωρίς παρόλα αυτά να λείπουν οι απαραίτητες ιστορικές διευκρινίσεις.
Η Rayo Vallecano λοιπόν ιδρύθηκε αρχικά ως Agrupacion Deportiva el Rayo στις 29 Μαΐου 1924, στο σπίτι της Doña Prudencia Priego, χήρας του πρώτου προέδρου Julián Huerta. Τα πρώτα χρώματα της ομάδας ήταν το άσπρο και το μαύρο ενώ θα περάσουν τουλάχιστον 25 χρόνια για να προστεθεί η χαρακτηριστική διαγώνια κόκκινη γραμμή στην φανέλα της. Μάλιστα όπως λέγεται «υπεύθυνη» για αυτή τη franja, θεωρείται η Atletico. Το 1949 βρήκε την Rayo με τρομερά οικονομικά προβλήματα. Η Atletico λοιπόν προσφέρθηκε να την βοηθήσει υπό έναν όρο: να προσθέσει η Rayo κάτι κόκκινο στην φανέλα της προς επίδειξη ευγνωμοσύνης. Η Rayo εν τέλει αποδέχτηκε τον όρο και από τότε χρονολογείται η φανέλα με την κλασσική κόκκινη λωρίδα η οποία παραπέμπει ακόμη στις εμφανίσεις ομάδων όπως της River Plate και της Εθνικής Peru.
Προτού όμως χαρτογραφήσουμε το προάστιο «δράσης» της Rayo στην Μαδρίτη και την σύνδεση αυτής με τους κατοίκους της περιοχής, ας δούμε τα σημαντικότερα εξελικτικά στάδια του club. Την σεζόν 1931 – 1932 δημιουργείται η Federación Obrera de Fútbol (Εργατική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία) στο πρωτάθλημα της οποίας συμμετέχει η Rayo μέχρι το 1936. Μετά το 1939 ο σύλλογος αναδιαμορφώνεται κι εντάσσεται στην Federación Castellana de Fútbol, (Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία της Καστίλης). Το έμβλημα και η ονομασία θα αλλάζει κατά καιρούς (περίπου κάθε είκοσι χρόνια για το έμβλημα) μέχρι να υιοθετήσει την σημερινή ονομασία. Πιο συγκεκριμένα το 1947 θα μετονομαστεί σε Deportiva Agrupacion Rayo Vallecano, προσθέτοντας στο έμβλημα της ομάδας αυτό του δήμου. To 1994 αλλάζει εκ νέου η ονομασία της σε Rayo Vallecano de Madrid για να λάβει την τελική της ονομασία το 2012.
Αγωνιστικά η Rayo Vallecano δεν έχει να επιδείξει τα κατορθώματα των άλλων δύο εκπροσώπων της Μαδρίτης. Ακόμη, στα κατά τόπους δημοσιεύματα πολλές φορές αναφέρεται κι ως “yo-yo club” λόγω των συχνών υποβιβασμών της. Πέραν ορισμένων τίτλων σε τοπικό/περιφερειακό επίπεδο δεν έχει να επιδείξει κάτι το αξιοσημείωτο εντός Ισπανίας, με τον τελευταίο τίτλο μάλιστα να χρονολογείται πίσω στο μακρινό 1982. Στην Ευρώπη η μοναδική σημαντική στιγμή της Rayo ήταν η παρουσία της στα προημιτελικά του κυπέλου UEFA τη σεζόν 2000-01. Εκεί αποκλείστηκε από την μετέπειτα finalist του θεσμού, Alaves στον ισπανικό “εμφύλιο”.
Villa de Vallecas
Ιστορικά η Vallecas είναι ένα προάστιο με κατοίκους εργατικής τάξης . Είναι παιδιά ή εγγόνια μεταναστών που μετοίκησαν στην Vallecas τις δεκαετίες του 1950 και 1960 όταν και υπήρξαν αυξημένες μεταναστευτικές ροές. Μάλιστα η ύπαρξη αρκετών συνδικάτων βοήθησε και την ανάπτυξη της Αριστεράς, μιας Αριστεράς που παραδοσιακά θα κρατούσε τα πολιτικά σκήπτρα της περιοχής. Παρόλα αυτά στα μέσα του 20ου αιώνα ο δήμος της Vallecas προσαρτήθηκε στον ευρύτερο δήμο της Μαδρίτης συμπεριλαμβανομένων των δύο δημοτικών διαμερισμάτων Puente de Vallecas & Villa de Vallecas (ή όπως ονομαζόταν παλαιότερα Pueblo de Vallecas).
Η σύνδεση της Vallecas με την Αριστερά θα μπορούσε να εξηγηθεί με αρκετές αναφορές και παραδείγματα, όμως θα αρκεστώ σε δύο πολύ σύντομα από την πολιτική και το ποδόσφαιρο. Καταρχάς δεν θα πρέπει να παραγνωριστούν οι περγαμηνές για την αντίσταση των κατοίκων της Vallecas κατά την περίοδο της δικτατορία του Franco – ίσως από τα τελευταία προπύργια τα οποία δεν είχαν πέσει. Ακόμη στην σύγχρονη εκλογική ιστορία, νίκη της Δεξιάς και του Partido Popular (Λαϊκό Κόμμα) στην Puente de Vallecas αναφέρεται μόνο στις περσινές εκλογές με ποσοστά βραχείας κεφαλής έναντι του Partido Socialista Obrero Español (Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα). Σίγουρα μπορεί να δοθεί μια πολιτική εξήγηση και να συμπεριληφθεί (και) αυτό το εκλογικό αποτέλεσμα στην γενικότερη άνοδο της Δεξιάς στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια. Επειδή όμως δεν είναι πεδίο πολιτικής ανάλυσης το συγκεκριμένο κείμενο θα αρκεστώ στο να αναφέρω παρακάτω την ισχυρή παρουσία των οργανωμένων οπαδών της Rayo ως αντιπαραβολή.
Los Bukaneros
Όσον αφορά τους οργανωμένους οπαδούς της Rayo, οι Bukaneros, προσδιορίζονται πέραν από Αριστεροί ως αντι-ρατσιτσές, αντι-φασίστες, κατά της ξενοφοβίας. Δεν είναι λίγες οι φορές που έχουν έρθει σε ρήξη με την διοίκηση είτε για τις μεταγραφικές επιλογές, είτε για τους επίτιμους προσκεκλημένους της στο γήπεδο είτε ακόμη και για την επιλογή της τελευταίας να «βάλει» στην φανέλα ως χορηγό μια στοιχηματική εταιρεία.
Το 2017 λοιπόν, οι ultras της Vallecas ξεσηκώθηκαν κατά της διοίκησης λόγω του επικείμενου δανεισμού του Ουκρανού striker, Roman Zozulya, από την Real Betis στην ομάδα τους. Οι Bukaneros κατηγόρησαν ευθέως τον παίκτη για τις σχέσεις του με την Ακροδεξιά με φωτογραφίες του οι οποίες διέρρευσαν στα social media απεικονίζοντας τον να ποζάρει δίπλα από κασκόλ του Stepan Bandera[1]. Τον συνέδεσαν ακόμη και με το τάγμα Azov αφού θεωρήθηκε ως σκιώδης χρηματοδότης της οργάνωσης από την περίοδο που αγωνιζόταν στην Dnipro. O Zozulya από την πλευρά του δήλωσε εθνικιστής και όχι ναζιστής όταν του ζητήθηκε να τοποθετηθεί επί των όσων είχαν ήδη δει το φως το δημοσιότητας. Εν τέλει ο Ουκρανός δεν «έγραψε» ούτε μια συμμετοχή με την φανέλα της Rayo, επέστρεψε στην Real Betis και από εκεί πήρε μεταγραφή για την Albacete. Το story μεταξύ Rayo – Zozulya θα είχε και δεύτερο επεισόδιο, τον Δεκέμβριο του 2019. Το β’ ημίχρονο μεταξύ Rayo Vallecano – Albacete διεξήχθη κεκλεισμένων τον θυρών υπό τον φόβο επεισοδίων. Οι Bukaneros δεν είχαν ξεχάσει την υπόθεση Zozulya και φρόντισαν να φρεσκάρουν την μνήμη του Ουκρανού ποδοσφαιριστή με γιούχα, αποδοκιμασίες και συνθήματα εναντίον του. Τελικά, η Ομοσπονδία τιμώρησε όχι μόνο την Rayo με χρηματικό πρόστιμο αλλά και τα πέταλα των ultras με απαγόρευση εισόδου για 2 αγωνιστικές. Σίγουρα το σκεπτικό της απόφασης σηκώνει συζήτηση μιας και φαίνεται πως η La Liga ψέγει την σαφή πολιτική στάση ορισμένης μερίδας οπαδών και όχι αντίστοιχα φαινόμενα κοινωνικής αναλγησίας εντός των γηπέδων.
Πιστοί στην πολιτική τους εναντίωση στη Δεξιά, τον Απρίλιο του 2021 ξανά σε αγώνα ενάντια της Albacete, με τον Zozulya στον πάγκο αυτή τη φορά, οι Bukaneros προχώρησαν σε μια – αν μη τι άλλο – πρωτότυπη έκφραση διαμαρτυρίας. Ποια ήταν αυτή; Φόρεσαν ειδικού τύπου στολές, εξοπλίστηκαν με καθαριστικά και απολυμαντικά προϊόντα για να καθαρίσουν το γήπεδο. Ο λόγος; Όχι πάντως η καταπολέμηση του Covid – 19 αλλά του «μικροβίου της Δεξιάς». Αιτία λοιπόν ήταν η πρόσκληση ιδιόκτητη της Rayo, Raul Martin Presa, σε δύο πολιτικούς αρχηγούς του συντηρητικού VOX, τους Santiago Abascal και Rocio Monasteiro. Ακραίο; Ίσως! Δημιουργικό; Πολύ πιθανό! Η δαιμονοποίηση όμως των δύο πολιτικών άκρων μέσω των εκπροσώπων τους σίγουρα δεν δίνει λύση στα υπάρχοντα κοινωνικά προβλήματα.
Against modern football οι Los Bukaneros διαμαρτύρονται το ίδιο έντονα στην Ομοσπονδία για την απόφαση της να διεξάγονται παιχνίδια Δεύτερα απόγευμα/βράδυ. Όπως υποστηρίζουν κάποιος εργαζόμενος είτε ακόμη και οικογενειάρχης δεν μπορεί να επισκεφθεί το γήπεδο υπό το βάρος του καθημερινού φορτικού προγράμματος και των υποχρεώσεων που τον συνοδεύουν. Τέλος ειδική μνεία γίνεται και στις κάκιστες σχέσεις που έχουν οι οργανωμένοι με την Αστυνομία το οποίο μάλιστα έχει αποτυπωθεί με το αλήστου μνήμης πανό στο οποίο αναγράφεται το μήνυμα: “Esto Es Guantanamo”.
Οι δύο όψεις του νομίσματος
Στον επίλογο του παρόντος άρθρου θα ήθελα να αναφερθώ σε μερικές δυνατές ιστορίες οι οποίες συνοδεύουν την Rayo Vallecano. Καταρχάς θα ήθελα να ξεκινήσω με την ποδοσφαιρική ομάδα γυναικών, οι παίκτριες της οποίας τον Νοέμβριο του περασμένου έτους προχώρησαν σε μια διαμαρτυρία λίγων δευτερολέπτων – ξεκίνησε με καθυστέρηση 30 δευτερολέπτων με την σύμφωνη γνώμη της αντιπάλου – στο παιχνίδι ενάντια στην Real Femenino, ενώ νωρίτερα είχαν διοργανώσει και συνέντευξη τύπου για να ενημερώσουν το φίλαθλο κοινό για τις άθλιες συνθήκες εργασίας εντός του club. Διεκδικούσαν λοιπόν πλήρες πακέτο ασφαλιστικής κάλυψης μιας και μέχρι τότε ήταν ανασφάλιστες, πλήρες πακέτο ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης – ειδικά σε μια εποχή όπως αυτή του Covid 19 – πρόσβαση στις ίδιες υποδομές με τους άνδρες (όπως τα γυμναστήρια, τα parking κλπ.) Το κερασάκι στην τούρτα βέβαια ήταν τα απλήρωτα ενοίκια από την πλευρά της διοίκησης για τα σπίτια που διέμεναν πολλές παίκτριες, οι οποίες αναγκάζονταν να εγκαταλείψουν την πόλη και το σύλλογο υπό το φόβο της έξωσης. Το club λοιπόν δεν κάλυπτε ούτε τα βασικά για τις παίκτριες του.
Άλλωστε η συγκεκριμένη διοίκηση της Rayo είχε προκαλέσει επίσης αρκετά ερωτηματικά με την στάση της στην υπόθεση Carlos Santiso. Πριν από μερικούς μήνες διέρρευσε ένα κατάπτυστο ηχητικό με τον εν λόγω κύριο να φέρεται πως επικροτεί τις πρακτικές ομαδικού βιασμού. Η διοίκηση της Rayo λοιπόν όχι μόνο δεν καταδίκασε τα παραπάνω αλλά αντ’ αυτού προσέλαβε τον Santiso για την θέση του προπονητή στην ομάδα ποδοσφαίρου γυναικών ενώ αρνήθηκε να τον απολύσει ακόμη και μετά την κοινωνική κατακραυγή γιατί όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο Presa: «προσλαμβάνουμε επαγγελματίες, όχι πρόσωπα».
Ο ίδιος ο Santiso μετά τον σάλο που ξέσπασε, ανασκεύασε ζητώντας συγγνώμη. Προξενεί όμως τρομερή εντύπωση πως η διοίκηση μιας ομάδας όπως η Rayo δεν κατακεραύνωσε όλα τα παραπάνω. Βέβαια κάποιος ο οποίος διαβάζει την όλη αντιμετώπιση στην ομάδα των γυναικών τότε θα συμπέραινε πως δεν είναι δα και τόσο οπαδοί της ισότητας των δύο φύλων…
Το σκληρό και ακανθώδες πρόσωπο της διοίκησης φάνηκε ακόμη και την περίοδο της πανδημίας. Παίκτες, προπονητές και λοιπό staff είδαν τους μισθούς τους να μειώνονται εως και 70% χωρίς να υπάρχει πρότερη ενημέρωση από τα ανώτερα κλιμάκια της ομάδας. Αυτό δημιούργησε σοβαρά ζητήματα εμπιστοσύνης και υποψιών γύρω από τα πραγματικά κίνητρα μιας και ο Presa ενημέρωνε πως δεν υπήρχε πρόβλημα ρευστότητας και κάλυψης των υποχρεώσεων της ομάδας. Αν και την περίοδο 2018/2019 είχε εγκριθεί επενδυτικό δάνειο 20 εκατ. €, παρόλα αυτά η Rayo Vallecano είχε μπει σε καθεστώς ERTE. Σύμφωνα με την ERTE, μια εταιρεία μπορεί να αναστείλει ή να μειώσει για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα κάθε σύμβαση των εργαζομένων που απασχολεί (κάτι το οποίο είδαμε κατά κόρον επί Covid-19). [2]
Το προπονητικό επιτελείο και οι παίκτες απείχαν από τα καθήκοντα τους χωρίς να ενημερώσουν τους directors σε μια κίνηση η οποία θα λέγαμε πως ήταν πληρωμένη απάντηση για τα όσα είχαν υποστεί μέχρι πρότινος. Θέλησαν με αυτό τον τρόπο να εκφράσουν την αντίθεση τους στην πολιτική η οποία ακολουθούνταν από την διοίκηση προσπαθώντας ταυτόχρονα να διασφαλίσουν πως οι χαμηλόμισθοι εργαζόμενοι εντός του club δεν θα πλήττονταν από τις μειώσεις . Εύκολα μπορεί να αντιληφθεί κάποιος πως είναι διαφορετική μια μείωση της τάξης του 70% σε κάποιον με εξαψήφιο νούμερο αποδοχών στο συμβόλαιο του και διαφορετική για κάποιον που μετά βίας κέρδιζε περισσότερα από 1000€.
Ως κατακλείδα φύλαξα δύο παραδείγματα πρωτοβουλιών τα οποία φανερώνουν την αλληλεγγύη όσων είναι κομμάτι της Rayo προς μερικές ομάδες του πληθυσμού οι οποίες είτε κινδύνευαν από ακραίες μορφές κοινωνικού αποκλεισμού όπως η φτώχεια είτε στόχευαν στην γενικότερη κοινωνική ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης. Το πρώτο αφορά τα χρώματα της 3ης εμφάνισης της σεζόν 2015/2016, η οποία ήταν προς τιμήν των «αφανών ηρώων». Τα χρώματα του ουράνιου τόξου τα οποία κοσμούσαν την μαύρη φανέλα ήταν για όλους εκείνους οι οποίοι μεταξύ άλλων αντιμετώπιζαν σοβαρά προβλήματα υγείας, είχαν πέσει θύματα ενδοοικογενειακής βίας, διακρίσεων, ρατσισμού και ξενοφοβίας. Νωρίτερα στη Rayo, έπειτα από πρωτοβουλία του coach Paco Jémez, είχαν καταφέρει να συγκεντρώσουν ένα διόλου ευκαταφρόνητο ποσό για λογαριασμό της 85χρόνης Carmen Martínez Ayuso η οποία κινδύνευε με έξωση από το σπίτι στο οποίο ζούσε παραπάνω από την μισή της ζωή. Πιο συγκεκριμένα, 5€ από κάθε εισιτήριο το οποίο θα κοβόταν στην επικείμενη αναμέτρηση με την Sevilla, θα χρησιμοποιούνταν για την αποπληρωμή του χρέους της Ayuso. Εν τέλει, όχι μόνο κατάφεραν να μηδενίσουν την οφειλή της Ayuso, αλλά με το συγκεντρωθέν ποσό κατάφεραν να αγοράσουν και να παραχωρήσουν στην συμπαθητική ηλικιωμένη το σπίτι στο οποίο διέμενε τόσα χρόνια ώστε να μην αγχωθεί ποτέ ξανά μήπως βρεθεί στο δρόμο.
Τελικά έχω την αίσθηση πως κάθε μια από τις ιστορίες που μπορεί να μας διηγηθεί κάποιος ρομαντικός που έχει ζήσει την Rayo Vallecano από κοντά θα μπορούσε να είναι σενάριο για ταινία. Θα μπορούσε ακόμη να είναι και ξεχωριστό κεφάλαιο σε έναν αρκετά χοντρό τόμο περί πολιτικού (αν)ορθολογισμού για τον επαγγελματικό αθλητισμό. Το μόνο σίγουρο είναι πως δεν θα πλήτταμε ποτέ, σε οποιαδήποτε σκηνή, σε οποιαδήποτε σελίδα…
Εμμανουήλ Σ. Καρούσος
Κοινωνιολόγος – Κοινωνικός Ανθρωπολόγος
Μέλος του Κέντρου Αφρό – Αμερικανικής Ιστορίας BlackPast.org
*Για τους λάτρεις των βιβλίων ο υπογράφων το κείμενο προτείνει δύο τίτλους:
- Πεϊνάδο Κ. (2022), “Στα όπλα: H ιστορία της Ράγιο Βαγιεκάνο”, (μτφ. Άνχελ Πέρεθ Γκονθάλεθ), Οι εκδόσεις των συναδέλφων πρωτότυπος τίτλος : A las armas! – Quique Peinado (2015), Libros del KO.
- Dunne R. (2017), “Working Class Heroes: The Story of Rayo Vallecano, Madrid’s Forgotten Team, Pitch Publishing Ltd.
** Ακόμη, για την συγγραφή του παρόντος άρθρου αντλήθηκαν πληροφορίες κυρίως από τα παρακάτω κείμενα:
Arvind O., “Rayo Vallecano Stage 30-Second Protest To Highlight Poor Working Conditions In Match vs. Real Madrid Femenino”, managingmadrid.com, 6/11/2021, Ανακτήθηκε από: https://www.managingmadrid.com/2021/11/6/22767000/real-madrid-femenino-1-0-rayo-vallecano-30-second-protest-poor-working-conditions
Beville J., “ La Politica Del Futbol Part Three: Rayo Vallecano – Madrid’s Working-Class Club”, worldfootballindex.com, 20/7/2020, Ανακτήθηκε από: https://worldfootballindex.com/2020/07/rayo-vallecano-football-politics-madrids-working-class-football-club-los-franjirrojos/
Corrigan D., “The bitter, broken story of a club being torn apart by politics”, theathletic.com, 21/5/2020, Ανακτήθηκε από: https://theathletic.com/1816641/2020/05/21/rayo-vallecano-la-liga-segunda/
Gillen N., “Rayo Vallecano refuse to sack new women’s team manager who made gang-rape remark”, givemesport.com, 31/1/2022, Ανακτήθηκε από: https://www.givemesport.com/1830750-rayo-vallecano-refuse-to-sack-new-womens-team-manager-who-made-gangrape-remark
Pugh W., “VALLE-CLEAN-O Watch as Rayo Vallecano fans wear protective suits and clean stadium after visit from far right-wing political party”, thesun.co.uk, 28/4/2021, Ανακτήθηκε από: https://www.thesun.co.uk/sport/football/14794317/rayo-vallecano-fans-suits-clean-stadium-far-right/
Shields C., “Explained: Rayo Vallecano, Roman Zozulya and Nazi chants”, football-espana.net, 16/1/2020, Ανακτήθηκε από: https://www.football-espana.net/2020/01/16/explained-rayo-vallecano-roman-zozulya-and-nazi-chants-2
Sid Lowe’s Notes from Spain: Rayo Vallecano fans have no time for Nazis and no time for Roman Zozulya, worldsoccer.com, 3/2/2017, Ανακτήθηκε από: https://www.worldsoccer.com/features/rayo-vallecano-fans-have-no-time-for-nazis-and-no-time-for-roman-zozulya-394959
The Curious Case of the Rayo Vallecano Ultras – “Los Bukaneros”, through-the-turnstiles.com, Ανακτήθηκε από: https://www.through-the-turnstiles.com/ultras/los-bukaneros
——————————————————————————————————————–
[1] Περισσότερες πληροφορίες για τον Stepan Bandera μπορείτε να βρείτε στον ακόλουθο σύνδεσμο: https://www.mixanitouxronou.gr/stepan-mpantera-machitis-tis-eleytherias-stin-oykrania-alla-fasistas-prodotis-stis-filorosikes-perioches-i-drasi-toy-ston-polemo/
[2] Περισσότερες πληροφορίες για το συγκεκριμένο νομοθέτημα στον ακόλουθο σύνδεσμο: https://iliaconsulting.com/en/tax-advice-blog/what-is-an-erte/
