Ισπανία και Γαλλία ετοιμάζονται να διασταυρώσουν τα ξίφη τους για το χρυσό, Γερμανία και Πολωνία για το χάλκινο!
Δεν το λες και πρωτότυπο το ζευγάρι του μεγάλου τελικού: την Ισπανία βαρεθήκαμε να την βλέπουμε ενώ και η Γαλλία βρίσκεται σταθερά στις διακρίσεις για περισσότερο από μια δεκαετία. Η Γερμανία και η Πολωνία δίνουν μια αίσθηση ανανέωσης στη διοργάνωση αλλά και αυτές έχουν πάρει μετάλλια, έστω κι αν το τελευταίο της Πολωνίας ήταν το 1967. Κάνοντας την αναδρομή στο παρελθόν διαπίστωσα ότι πάντοτε έτσι ήταν οι νικητές του Eurobasket! Ένα κλειστό κλαμπ εθνικών ομάδων διεκδικούσε τα μετάλλια ενώ για σχεδόν 40 χρόνια το χρυσό ήταν “ρεζερβέ” στα χέρια της Σοβιετικής Ένωσης!
Ας κάνουμε λοιπόν μια βουτιά στο χρόνο για να θυμηθούμε τις διάφορες εποχές της διοργάνωσης και τους νικητές!
Το ευρωπαϊκό μπάσκετ γεννήθηκε στη… Βαλτική!
Τα πρώιμα χρόνια του Eurobasket ήταν υπόθεση των χωρών της Βαλτικής! Το παρθενικό τουρνουά (1935) διεξήχθη απλώς σαν test event των Ολυμπιακών Αγώνων του 1936, που θα ήταν οι πρώτοι που θα έντασσαν το άθλημα στο πρόγραμμα τους. Στη Γενεύη της… μπασκετομάνας Ελβετίας, λοιπόν, η πρώτη ομάδα που χαμογέλασε ήταν η Λετονία που κέρδισε στο μεγάλο τελικό την Ισπανία με το διαστημικό… 24-18!
Εκείνη την εποχή το μπάσκετ δεν είχε καμία σχέση με το σημερινό άθλημα. Η χρήση της τρίπλας ήταν εξαιρετικά περιορισμένη και οι παίκτες σούταραν “βιδωμένοι” από το έδαφος, δεν υπήρχε η έννοια του jump shot. Ακόμη, δεν υπήρχε περιορισμός χρόνου στην εκδήλωση της επίθεσης με αποτέλεσμα η ομάδα που προηγούταν να συγκεντρωνόταν περισσότερο πως να κρατήσει τη μπάλα στη κατοχή της όσο το δυνατόν περισσότερο παρά να βάλει καλάθι! Τη σκυτάλη από τους Λετονούς πήραν οι γείτονες Λιθουανοί που κατέκτησαν τα δύο επόμενα τουρνουά ενώ σταθερά καλή παρουσία είχαν οι Γάλλοι, οι Ιταλοί και οι Πολωνοί. Δυστυχώς ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος ανάγκασε τους διοργανωτές να ακυρώσουν το τουρνουά του 1941 που θα διεξαγόταν στη Λιθουανία και κάπως έτσι η μίνι δυναστεία της Lietuva και της Βαλτικής έλαβε τέλος.
Ο “Κόκκινος Στρατός” δεν έχασε (σχεδόν) ποτέ!
Όταν τελείωσε ο πόλεμος κι επέστρεψε η κανονικότητα, ο κόσμος ήταν ένα πολύ διαφορετικό μέρος με νέους συσχετισμούς δυνάμεων, ακόμη και στο μπάσκετ. Η επιστροφή του τουρνουά το 1946 δεν περιελάμβανε καμία από τις χώρες της Βαλτικής που είχαν πια προσαρτηθεί από τη Σοβιετική Ένωση. Σε αυτό το τουρνουά η Τσεχοσλοβακία θα έδειχνε τα δόντια της κερδίζοντας οριακά την Ιταλία στον τελικό ενώ την εμφάνιση της στα μετάλλια έκανε και η Ουγγαρία. Την επόμενη χρονιά (1947) εμφανίστηκε η ομάδα της Σοβιετικής Ένωσης, μια εμφάνιση που θα άλλαζε τα δρώμενα του ευρωπαϊκού μπάσκετ. Οι Σοβιετικοί είχαν το απίθανο πλεονέκτημα να μπορούν να αντλούν παίκτες από 15 χώρες! Η τεράστια κινητήριος δύναμη των Σοβιετικών ήταν πάντα οι παίκτες από τη Βαλτική. Δεκάδες Λιθουανοί, Λετονοί και Εσθονοί παίκτες εκπροσώπησαν την ΕΣΣΔ ανά τα χρόνια και την ώθησαν σε τεράστιες επιτυχίες. Για παράδειγμα η ομάδα που κέρδισε η Ελλάδα στον τελικό του 1987 ήταν κατά 50% (6/12) εκ Βαλτικής ορμώμενη! Μάλιστα κατά διαβόλικη σύμπτωση και οι έξι ήταν περιφερειακοί παίκτες: Μαρτσουλιόνις, Γιοβάισα, Χομίτσιους (Λιθουανία), Έντεν, Μπαμπένκο (Εσθονία), Βάλτερς (Λετονία). Οι δημοκρατίες της ΕΣΣΔ με τη σημαντικότερη εκπροσώπηση στη Σοβιετική ομάδα εκτός φυσικά από τη Ρωσία και τις χώρες της Βαλτικής ήταν οι Ουκρανία, Γεωργία, Αρμενία, Καζακστάν και Λευκορωσία. Δεν μπορώ παρά να αναρωτιέμαι πόσο διαφορετικά θα είχε γραφτεί η ιστορία του ευρωπαϊκού μπάσκετ εάν αυτές οι χώρες συνέχιζαν να κατεβαίνουν αυτόνομα.
Το 1949 συνέβη ένα περίεργο διάλειμμα στη κυριαρχία των Σοβιετικών πριν ο “Κόκκινος Στρατός” αρχίσει να σαρωνει τα πάντα στο πέρασμα του. Μετά την άρνηση των Σοβιετικών να αναλάβουν το τουρνουά του 1949, η διοργάνωση μεταφέρθηκε στην Αίγυπτο! Πως είπατε; Ναι, κι όμως οι Αιγύπτιοι όχι απλώς σκάμπαζαν από μπάσκετ αλλά συμμετείχαν και σε τέσσερα τουρνουά από το 1937 μέχρι το 1953! Μάλιστα, το 1947 κατέκτησαν το χάλκινο μετάλλιο και στο εντός έδρας τουρνουά του 1949 πήραν το χρυσό! Το 1949, μετάλλιο κατέκτησε και η εθνική μας ομάδα και συγκεκριμένα το χάλκινο έχοντας τον “πατριάρχη” του ελληνικού μπάσκετ, Φαίδωνα Ματθαίου στη σύνθεση της! Βέβαια, εκείνο το μικρό τουρνουά των 7 ομάδων δεν ήταν και τοσο ‘Euro-basket’ καθώς εκτός από την Αίγυπτο είχαν συμμετάσχει η Συρία και ο Λίβανος μετά την άρνηση πολλών ευρωπαϊκών χωρών να ταξιδέψουν στο Κάιρο.
Τα 50s και τα 60s με εξαίρεση το 1955 άνηκαν αποκλειστικά στους Σοβιετικούς! Η κόκκινη αρμάδα ισοπέδωσε κάθε έννοια ανταγωνισμού στην Ευρώπη μην αφήνοντας τους αντιπάλους της ούτε να ονειρευτούν ότι θα μπορούσαν να την αμφισβητήσουν. Τα πρώτα χρόνια το συνηθισμένο θύμα της στους τελικούς ήταν η Τσεχοσλοβακία και στη συνέχεια η Γιουγκοσλαβία του Korac την οποία κέρδισε τέσσερις φορές σε τελικό από το 1961 έως το 1971 παρά τα heroics του χαρισματικού σκόρερ των “πλάβι”. Στα 50s οι Σοβιετικοί είχαν το Βίκτορ Ζουμπκόφ, στα 60s εμφανίστηκε ο χαρισματικός Λιθουανός Μοντέστας Παουλάουσκας αλλά πάνω από όλους την εποχή του ερασιτεχνικού μπάσκετ ήταν ο Σεργκέι Μπελόφ, ο καλύτερος καλαθοσφαιριστής των πρώτων 100 χρόνων του αθλήματος στην Ευρώπη όπως αναδείχθηκε από τη FIBA. Ο Μπελόφ κατέκτησε 7 μετάλλια Eurobasket, αριθμό-ρεκόρ που μοιράζεται με τον Κρέζιμιρ Τσόσιτς και τον Πάου Γκασόλ!
Τα χρόνια εκείνα η Ανατολική Ευρώπη των κομμουνιστικών καθεστώτων ήταν αχτύπητη στο μπάσκετ καθώς εκτός από τις προαναφερθείσες χώρες, εξαιρετικές ομάδες που πήραν κάμποσα μετάλλια είχαν και οι Πολωνοί, οι Βούλγαροι και οι Ούγγροι! Μάλιστα, η Ουγγαρία είχε πετύχει την τεράστια έκπληξη το 1955 τερματίζοντας μπροστά από Σοβιετικούς και Τσεχοσλοβάκους και σοκάροντας την Ευρώπη! Η μόνη δυτική ομάδα που μπορούσε να ακολουθήσει τις εξελίξεις εκείνη την εποχή ήταν η Γαλλία με τρία χάλκινα στη δεκαετία του 1950.
Οι Γιούγκοι αντικατέστησαν (ή έτσι νόμιζαν) τους Σοβιετικούς
Η κυριαρχία της Σοβιετικής Ένωσης έσπασε επιτέλους το 1973 στη Βαρκελώνη! Η Ισπανία ήταν αυτή που έβγαλε το φίδι από την τρύπα για τους Γιουγκοσλάβους ξεπαστρέυοντας τους Σοβιετικούς στον ημιτελικό! Οι Γιούγκοι είπαν ‘gracias’ και επικράτησαν έυκολα των αποκαμωμένων από την υπερπροσπάθεια του ημιτελικού, Ισπανών. Στα επόμενα δύο τουρνουά όμως η Γιουγκοσλαβία των παικταράδων Κρέζιμιρ Τσόσιτς και Ντράζεν Νταλίπαγκιτς, Μίρτσα Ντελίμπασιτς, Ντράγκαν Κίτσανοβιτς και Ζόραν Σλάβνιτς, θα έπαιρνε τη ρεβάνς της για τις σφαλιάρες ετών από τους Σοβιετικούς κερδίζοντας τους σε δύο σερί τελικούς! Ο τρίτος σερί τίτλος των “πλάβι” έδειχνε πως μια νέα δυναστεία είχε γεννηθεί χωρίς όμως η παλιά να έχει πεθάνει!
Οι Σοβιετικοί επέστρεψαν δριμύτεροι το 1979 ρίχοντας μια ξεγυρισμένη 20ρα στους Γιουγκοσλάβους στη δεύτερη φάση των ομίλων πριν κερδίσουν εύκολα το Ισραήλ στον τελικό. Το 1981 τα πράγματα θα πήγαιναν ακόμα χειρότερα για τους “πλάβι” που ηττήθηκαν ξανά με 20 στο ματς του ομίλου και έχασαν με κάτω τα χέρια τον τελικό! Εκεί που νόμιζαν πως είχαν σκοτώσει την “Αρκούδα” αυτή όχι απλώς στεκόταν στα πόδια της αλλά βρυχόταν δυνατά!
Το 1983 ήταν και πάλι οι Ισπανοί που θα έβαζαν φρένο στη Σοβιετική Ένωση στον ημιτελικό χάρη σε ένα… νατουραλιζέ Δομηνικανό, τον “Τσίτσιο” Σιμπίλιο που φόρτωσε το σοβιετικό καλάθι με 26 πόντους! Όπως όμως και το 1973, οι αδειασμένοι ψυχολογικά Ισπανοί των Κορμπαλάν, Σιμπίλιο, Κρέους και Σαν Επιφάνιο έχασαν στον τελικό από την Ιταλία των Ρίβα, Βιλάλτα και Μενεγκίν!
Η εμφάνιση της Ελλάδας άλλαξε τον ευρωπαϊκό χάρτη
To τελευταίο χρυσό των Σοβιετικών με μεγάλο πρωταγωνιστή τον Άρβιντας Σαμπόνις καταγράφηκε το 1985 σε μια διοργάνωση που υπήρξε και η τελευταία αναλαμπή της Τσεχοσλοβακίας που τερμάτισε δεύτερη. Την απόλυτη κυριαρχία των Σοβιετικών μπλόκαρε για τα καλά η Ελλάδα του Γκάλη, του Γιαννάκη, του Φιλίππου και των… άλλων παιδιών κερδίζοντας την στον τελικό του 1987 και τον ημιτελικό του 1989 πριν την τερματίσει οριστικά η… ιστορία, με τη διάλυση της Κοινοπολιτείας!
Οι Γιούγκοι πήραν τη σκυτάλη κατακτώντας τις διοργανώσεις του 1989 και του 1991 όμως κι η δική τους εθνική ενότητα έπνεε τα λοίσθια! Ωστόσο, στο ευρωπαϊκό μπάσκετ δεν άλλαξαν και πολλά κατά τη διάρκεια των 90s καθώς οι διάδοχες χώρες αναμενόμενα ανέλαβαν τα ηνία. Απλώς η Γιουγκοσλαβία που κέρδισε το 1995, το 1997 και το 2001 είχε πλέον παίκτες μόνο από τη Σερβία και το Μαυροβούνιο. Πολύ καλά τα πήγαν και οι Κροάτες με δύο χάλκινα εις βάρος της εθνικής μας το 1993 και το 1995 ενώ η Σοβιετική Ένωση “εκπροσωπήθηκε” με τα δύο αργυρά της Ρωσίας (1993) και Λιθουανίας (1995). Το 1993 οι απουσίες της Γιουγκοσλαβίας και της Σοβιετικής Ένωσης έδωσαν τη δυνατότητα στη Γερμανία να εμφανιστεί από το πουθενά και να πανηγυρίσει το χρυσό!
Για την εθνική μας ομάδα η δεκαετία 1987-1997 υπήρξε η καλύτερη που έχει να επιδείξει ο ελληνικός ομαδικός αθλητισμός σε συνέπεια και διάρκεια. Σε 5 από τα 6 Eurobaskets εκείνων των χρόνων η Ελλάδα έφθασε στην τετράδα και θα μπορούσε να είχε κανένα μετάλλιο παραπάνω εάν έπαιρνε πιο “ζεστά” την υπόθεση των μικρών τελικών. Δυστυχώς, οι “Γιούγκοι” μας πλήγωσαν πολύ στα 90s. Οι Σέρβοι-Μαυροβούνιοι μας κέρδιζαν στους ημιτελικούς και οι Κροάτες μας αποτελείωναν στους μικρούς τελικούς!
Η μεγάλη της ισπανικής “ρόχα” σχολή
Το 1999 το τρόπαιο πήγε στην Ιταλία όμως η πραγματική δυναστεία που θα ξεκινούσε ήταν αυτή της Ισπανίας! Η roja δεν έμεινε ποτέ ξανά εκτός ημιτελικών για τις επόμενες 11 διοργανώσεις! Βέβαια, στην αρχή οι Ισπανοί ήταν μεγάλοι losers χάνοντας τους τελικούς του 1999, του 2003, το μικρό τελικό του 2005 ακόμα και τον τελικό μέσα στο σπίτι τους το 2007 από τη Ρωσία. Μετά από 6 σερί χαμένες μάχες σε τελικούς (1935, 1973, 1983, 1999, 2003, 2007), η Ισπανία των αδερφών Γκασόλ, του Ναβάρο, του Καλντερόν, του Ρούντι Φερνάντεθ, του Γκαρμπαχόσα, του Γιουλ, του Ρέγες και του Ρούμπιο θα πανηγύριζε επιτέλους στα γήπεδα της Πολωνίας το 2009 ισοπεδώνοντας τη Σερβία και θα έκανε το back2back το 2011 κόντρα στη Γαλλία.
Η εθνική μας μετά από τα πέτρινα χρόνια 1999-2003 θα περνούσε μια δεύτερη περίοδο νιότης (2005-2009) με τους περιφερειακούς της ομάδας, Διαμαντίδη, Παπαλουκά, Σπανούλη και Ζήση να αφήνουν εποχή στο ευρωπαικό μπάσκετ. Ο απολογισμός; Ένα χρυσό (2005), ένα χάλκινο (2009) και μια… διαιτητική σφαγή σε ημιτελικό από τους Ισπανούς (2007)! Αυτό το χάλκινο του 2009 μνημονεύεται μέχρι σήμερα καθώς είναι η τελευταία επιτυχία της χώρας σε οποιοδήποτε επίπεδο.
Αντιθετα, με εμάς οι Ισπανοί συνέχισαν παίρνοντας ασταμάτητα μετάλλια και στα 2010s. Χρυσά το 2011 και το 2015, χάλκινα το 2013 και 2017 ενώ τα 2020s έχουν ξεκινήσει εξίσου ενθαρρυντικά καθώς έχουν ήδη στο τσεπάκι ακόμη ένα μετάλλιο που μένει να μάθουμε το χρώμα του!
Για να μπεις μέσα στο κλαμπ των νικητών κάνε ντου!
Δυναμικές παρουσίες στις τετράδες τον 21ο αιώνα έχουν επίσης οι Γάλλοι (5 φορές) οι Λιθουανοί (4 φορές), και οι Σέρβοι (4 φορές) έχοντας πανηγυρίσει από έναν τίτλο ο καθένας. Τρεις φορές τα έχουν καταφέρει οι Γερμανοί με σημαντικότερη στιγμή τους το αργυρό του 2005. Από δύο παρουσίες έχουν η Ρωσία και η Σλοβενία, που έχουν κατακτήσει το τουρνουά το 2007 και το 2017 αντίστοιχα. Γενικά βλέπουμε τους ίδιους και τους ίδιους καθώς οι “εισβολείς” στα ημιτελικά είναι ελάχιστοι: Τουρκία το 2001, Βόρεια Μακεδονία το 2011, Κροατία το 2013 και Πολωνία το 2022!
Σε σύνολο 41 Eurobaskets λοιπόν (μετράω κι αυτό του 2022 που έτσι κι αλλιώς δεν θα βγάλει κάποιο νεό νικητή καθώς Ισπανία και Γαλλία το έχουν κατακτήσει αμφότερες) έχουμε μόλις 15 διαφορετικούς πρωταθλητές. Δεν το λες και πλουραλιστικό το τουρνουά τη στιγμή που ας πούμε το ποδοσφαιρικό Euro έχει 10 διαφορετικές πρωταθλήτριες ομάδες σε 16 διοργανώσεις και μάλιστα διεξάγεται ανα τέσσερα χρόνια κι όχι ανα δύο όπως το Eurobasket μέχρι το 2017. Το πράγμα γίνεται χειρότερο διαπιστώνοντας ότι τα 123 συνολικά μετάλλια των 41 διοργανώσεων Eurobasket έχουν μοιραστεί σε μόλις 18 χώρες (αν θεωρήσουμε Ρωσία και Σερβία ως συνεχιστές της Σοβιετικής και Γιουγκοσλαβίας αντίστοιχα)!
Βέβαια, η απίστευτη κυριαρχία της Σοβιετικής Ένωσης με τα 14 χρυσά και τα συνολικά 21 μετάλλια σε 21 (!) συμμετοχές δεν άφησε περιθώριο σε πολλές χώρες να κάνουν το ξεπέταγμα τους ενώ το ίδιο συνέβη λίγο αργότερα και με τη Γιουγκοσλαβία. Ο 21ος αιώνας έχει φέρει λίγη περισσότερη ποικιλία αλλά και πάλι έχει εμφανιστεί μια δυναστεία (Ισπανία) και ομάδες που είναι συχνά στη ζώνη των μεταλλίων ( Γαλλία, Λιθουανία, Σερβία).
Πίνακας μεταλλίων
Τι μας επιφυλάσσει το μέλλον των Eurobaskets;
Η ερώτηση που κλείνει το άρθρο είναι ποια χώρα θα κυριαρχήσει στο ευρωπαϊκό μπάσκετ από εδώ και πέρα; H Ισπανία φαίνεται να συνεχίζει ακάθεκτη, η Γαλλία το ίδιο. Η Σλοβενία θα έχει την εγγύηση του Ντόνσιτς, η Ελλάδα αυτή του Αντετοκούνμπο. Οι Σέρβοι λίγο καιρό ξαποσταίνουν και ξανά προς τη δόξα τραβούν, τους Λιθουανούς δεν τους φοβάμαι, έχουν το μπάσκετ στο αίμα τους. Οι Γερμανοί κατέθεσαν μια ενδιαφέρουσα πρόταση στο Eurobasket 2022, θα φανεί στο μέλλον αν θα έχει η διάρκεια. Οι Ιταλοί μοιάζει να επανήλθαν. Οι Πολωνοί θα πρέπει να μας αποδείξουν ότι δεν ήταν πυροτέχνημα.
Loading ...
