Στα μέσα του 19ου αιώνα ο νεαρός τότε Karl Marx διατύπωνε μια αρκετά ριζοσπαστική άποψη για τα δεδομένα της εποχής, η οποία είναι αντικείμενο συζήτησης ακόμη και σήμερα. Υποστήριξε λοιπόν πως «η θρησκεία είναι το όπιο του λαού». Μια ρήση, η οποία μπορεί να ταρακουνήσει οποιονδήποτε την ακούσει. Αναμφισβήτητα η θρησκεία διαμορφώνει πολιτικές συνειδήσεις ως άλλος «παίκτης» στα κοινωνικά δρώμενα μιας χώρας, χρησιμοποιώντας την πίστη μιας μεγάλης βάσης ανθρώπων. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που οι θρησκευτικοί και πολιτικοί άρχοντες ενός τόπου συνδέονται στενά.
Οι πολιτικοί ηγέτες παρόλα αυτά δεν μπορούν να βασίσουν την εκλογή σε group με συγκεκριμένα δημογραφικά χαρακτηριστικά και πεποιθήσεις, όπως οι θρησκευτικές για παράδειγμα. Επιχειρούν να έχουν παρουσία σε κάθε δράση και πτυχή της κοινωνίας, εκμεταλλευόμενοι πολιτιστικά και πολιτισμικά στοιχεία, επικαλούμενοι πολλές φορές τον κοινό τόπο απόψεων ή ιδεολογιών. Πολλές φορές μάλιστα υπάρχει διχογνωμία μεταξύ των ακαδημαϊκών ανά τον κόσμο στο κατά πόσο το ποδόσφαιρο – με το οποίο θα ασχοληθούμε σήμερα – είναι στοιχείο κουλτούρας ενός έθνους ή μπορεί να θεωρηθεί ένας μηχανισμός ο οποίος βοηθά στην δημιουργία εθνικό-πολιτικής ταυτότητας. Όταν γίνεται λόγος δε για το ποδόσφαιρο στην Αργεντινή, μπορείτε εύκολα να υποθέσετε πόσο δύσκολο είναι να απαγκιστρωθεί αυτό από την πολιτική.
Στόχος μου λοιπόν στο παρόν κείμενο είναι να καταδείξω πως το ποδόσφαιρο χρησιμοποιήθηκε από ακραία/ολοκληρωτικά καθεστώτα σε διαφορετικές χρονικές περιόδους στην Αργεντινή, οι πρακτικές των οποίων μας απαντούν σε πολλά ερωτήματα για τα κακώς κείμενα και στην Ευρώπη.
Η προ – Perón εποχή
Στις 10 Φεβρουαρίου 1912 ψηφίζεται στην Αργεντινή ο νόμος 8871 ο οποίος αφορούσε την εκλογική διαδικασία. Σύμφωνα με το συγκεκριμένο νομοθέτημα καταρτιζόταν εκλογικός κατάλογος με τα ονόματα των ψηφοφόρων ενώ η ψήφος ήταν μυστική, καθολική και υποχρεωτική για άνδρες από 18 ετών και άνω. Ο συγκεκριμένος νόμος ο οποίος έμεινε στην ιστορία και ως νόμος Sáenz Peña – προς τιμήν του τότε Προέδρου της Αργεντινής στην θητεία του οποίου θεσμοθετήθηκε και εφαρμόστηκε για πρώτη φορά – έφερνε νέα δεδομένα στην καταπολέμηση της νοθείας του εκλογικού αποτελέσματος. Για να εκλεγεί λοιπόν ένας υποψήφιος χρειαζόταν μια πραγματικά ισχυρή λαϊκή βάση, οπότε ποιοι άλλοι πέραν των συνδικάτων και των μελών ποδοσφαιρικών club μπορούσαν να εξυπηρετήσουν καλύτερα την παραπάνω συνθήκη;
Με παρόμοιο τρόπο πρέπει να σκεφτόταν και ο ηγέτης του ριζοσπαστικού κόμματος Pedro Bidegain, ο οποίος εκμεταλλεύτηκε την θέση που είχε στο διοικητικό συμβούλιο της San Lorenzo de Almagro. Από το 1918 – 1928 διετέλεσε πρόεδρος αλλά και μέλος του διοικητικού συμβουλίου της San Lorenzo πριν κυνηγήσει πολιτική καριέρα.[1] Χρησιμοποιώντας τις κοινές του καταβολές με τους υποστηρικτές της San Lorenzo αλλά και εκμεταλλευόμενος ταυτόχρονα την αναγνωρισιμότητα του μέσω της ενασχόλησης του με τα διοικητικά του συλλόγου, κατάφερε να εκλεγεί μέλος του Κοινοβουλίου. Ας μην ξεχνάμε πως οι περισσότερες ομάδες εκείνης της εποχής είχαν ισχυρή βάση μέσω της εγγραφής μελών στο σύλλογο έχοντας ταυτόχρονα λόγο στη λήψη αποφάσεων. Ήταν ένα είδος συμμετοχικής δημοκρατίας η οποία μεταφερόταν από το γήπεδο στις κάλπες κάνοντας για πρώτη φορά δυνατή την «συνεργασία» μεταξύ ποδοσφαίρου και πολιτικής.
Το δόγμα «σε γνωρίζω-σε ψηφίζω» ήταν ναι μεν ισχυρό αλλά δεν ήταν αρκετό. Σε μια εποχή κατά την οποία το ποδόσφαιρο δεν ήταν επαγγελματικό αλλά παράλληλη ασχολία – περισσότερο όχημα για την διεκδίκηση ενός καλύτερου αύριο – οι επίδοξοι πολιτευτές θα έπρεπε να «δώσουν» κάτι για να εξασφαλίσουν (και) την ψήφο των ποδοσφαιριστών. Αυτό το κάτι ήταν συνήθως μια θέση εργασίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η πρόσληψη 7 παικτών της Chacarita Juniors το 1930 στην τοπική υγειονομική υπηρεσία – μια υπηρεσία η οποία ήταν υπό την εποπτεία του Τuburcio Padilla, πολιτικού του ριζοσπαστικού κόμματος αλλά και προέδρου του club του Buenos Aires.[2]
Την ίδια περίοδο περίπου – το 1923 συγκεκριμένα – η River Plate μεταφέρεται βόρεια του Buenos Aires στην περιοχή του Núñez. Οι υποστηρικτές της εκπροσωπούσαν τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα, τα πιο εύπορα ενώ αυτοί της Boca τα πιο λαϊκά.[3] Κοινός σημειολογικός τόπος όμως και για τις δύο ομάδες είναι ότι τα εγκαίνια των σταδίων στα οποία αγωνίζονται έγιναν την ημέρα την οποία γιορτάζεται η εθνική ανεξαρτησία στην Αργεντινή, την 25η Μαΐου.[4]
Κλείνοντας την παρούσα ενότητα αρκεί να αναφέρουμε ορισμένα ιστορικά στοιχεία όπως ότι ο πρόεδρος της Huracán την περίοδο 1920-1923, Aldo Cantoni, ήταν ταυτόχρονα και πρόεδρος της ποδοσφαιρικής ομοσπονδίας στην χώρα, ενώ κατάφερε να εκλεγεί κυβερνήτης του San Juan την επόμενη δεκαετία. Ακόμη ο Πρόεδρος της Αργεντινής κατά την περίοδο 1932 – 1938, Agustin P.Justo ήταν υποστηρικτής της Boca Juniors ενώ η κόρη του παντρεύτηκε τον Eduard Sáncez Terrero, ο οποίος διετέλεσε πρόεδρος της Boca από το 1939-1946.[5]
«Boca, Perόn, una corazon»
Τραγούδι στα χείλη των οπαδών της Boca κατάφερε να γίνει ο πρώην Πρόεδρος της Αργεντινής, Juan Domingo Perόn[6] ο οποίος συνδέθηκε στενά με τους φιλάθλους των Juniors. Η περίπτωση Perόn όμως – όπως και η εκείνη του Videla την οποία θα δούμε παρακάτω – εξηγεί ξεκάθαρα την εργαλειοποίηση του ποδοσφαίρου και την σύνδεση αυτού με την εθνικιστική ιδεολογία. Ο Perόn χρησιμοποίησε το ποδόσφαιρο για να προωθήσει μια έξωθεν καλή μαρτυρία της Αργεντινής ενώ στο εσωτερικό εφάρμοζε την πολιτική του agenda.[7] Το ποδοσφαιρικό τερέν ήταν η αρένα για τον πολιτικό του στίβο.
Η επιτυχία της διακυβέρνησης Perόn βασίστηκε πολύ στις μεταρρυθμίσεις στον τομέα του Αθλητισμού και της Παιδείας. Η λογική των μεταρρυθμίσεων βασιζόταν στην ιδέα της «καλής και υγειούς Αργεντινής», σύμφωνα με την οποία ο αθλητισμός αποτελούσε βασικό πυλώνα για την ηθική και σωματική ανάπτυξη ενός παιδιού. [8] Το 1948 ιδρύθηκε από την σύζυγο του Προέδρου, Eva Perόn, ένα ομώνυμο ίδρυμα το οποίο είχε ως κύριο μέλημα την φροντίδα γυναικών και παιδιών. Μερικές από τις δράσεις του ιδρύματος ήταν η διενέργεια αθλητικών τουρνουά (Campeonatos Infantiles Evita ή Torneos Evita) και η δημιουργία της Unión de Estudiantes Secundarios ή αλλιώς UES, μιας ακόμη αθλητικής ένωσης για παιδιά λυκείου – μια πρώιμη κοιτίδα ψηφοφόρων για το κόμμα Perόn. [9]
Ο Juan Perόn έμεινε στην ιστορία ως ο κυβερνήτης ο οποίος επένδυσε στον αθλητισμό και στις υποδομές αυτού – άλλωστε γνώριζε πως θα του επιστρέφονταν πολλαπλάσια ανταλλάγματα. Όπως ήταν λογικό, επί της προεδρίας του, η παρουσία των φιλάθλων στα γήπεδα σημείωσε ιστορικά ρεκόρ. Ο Perόn πίσω από τον αθλητισμό έβλεπε εξίσου σημαντικές ευκαιρίες κοινωνικής ανέλιξης για τους υποστηρικτές του – μπολιασμένοι παράλληλα με τις ιδέες της αλληλεγγύης, της συνεργασίας αλλά και της ανοικοδόμησης της «Νέας Αργεντινής». [10]
Προς μεγάλη έκπληξη των υποστηρικτών του Perόn αλλά και της ιδέας περί μιας ανώτερης Αργεντινής, η εθνική ομάδα ποδοσφαίρου της χώρας δεν πήρε μέρος στο Copa America του 1949 αλλά ούτε και στο Παγκόσμιο Κύπελο της επόμενης χρονιάς. Υπάρχουν τρεις προσεγγίσεις/ερμηνείες για τις παραπάνω αποφάσεις: α) η κοινωνιολογική, η οποία θέλει τον Peron να φοβόταν μια διαφαινόμενη ήττα της ομάδας, κάτι το οποίο θα καταρράκωνε το ηθικό του λαού[11], β) η επιφανειακή/πλασματική, κατά την οποία ο πρόεδρος της ποδοσφαιρικής ομοσπονδίας Valentin Suarez, χρησιμοποίησε ως πρόφαση τις τεταμένες σχέσεις μεταξύ των ομοσπονδιών της Αργεντινής και της Βραζιλίας[12], άρα δεν θα ήθελε να ρίξει και άλλο λάδι στη φωτιά, και γ) η καχύποπτη, σύμφωνα με την οποία – νωρίτερα το 1948 – οι παίκτες είχαν προχωρήσει σε απεργία, άρα θα λέγαμε πως ήταν ένα μέσο άσκησης πίεσης προς την κυβέρνηση.
Η τριετία 1949 – 1951, σημαδεύτηκε από την μίνι κυριαρχία της Racing Club, η οποία επισκιάζεται παρόλα αυτά από την απόφαση του Υπουργού Οικονομικών της περιόδου εκείνης και υποστηρικτή της Racing, Ramón Cereijo, να χορηγήσει δάνεια στον εν λόγω σύλλογο για να κάνει μεταγραφές.[13] Το ποδόσφαιρο όμως υπήρξε συνάμα το όχημα εμπορικών συναλλαγών και σύσφιξης σχέσεων μεταξύ κρατών. To 1951 οι εθνικές ομάδες της Αργεντινής και της Αγγλίας έδωσαν φιλικό αγώνα – απότοκο των εμπορικών συμφωνιών οι οποίες είχαν συναφθεί ήδη από το 1948.[14] Την επόμενη χρονιά πεθαίνει η Eva Perόn και τα club τα οποία είχαν στενή σχέση με την κυβέρνηση στέλνουν συλλυπητήρια τηλεγραφήματα, δείγμα του ότι πολιτική και ποδόσφαιρο βάδιζαν μαζί χέρι-χέρι.
Αρκεί να αναφέρουμε δύο παραδείγματα ακόμη – ιστορικής αναδρομής και αυτά – για να εξηγήσουμε την παραπάνω ταύτιση. Το 1954, ο πρόεδρος της πρωταθλήτριας Boca Juniors, Alberto Armando αφιέρωνε τον τίτλο στο καθεστώς Perόn ενώ την αμέσως επόμενη χρονιά η Asociación del Fútbol Argentino, δωρίζει μεγάλα χρηματικά ποσά στο ίδρυμα Eva Perόn[15] για να βοηθήσει τις οικογένειες των θυμάτων της βομβιστικής επίθεσης της 16ης Ιουνίου 1955 στην Plaza de Mayo.[16]
Τέλος, το πλέον σοκαριστικό στοιχείο για την κυβέρνηση Perόn ήταν ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποίησε τον Τύπο. Καταρχάς κατήργησε την El Grafico και ίδρυσε την Mundo Deportivo, η οποία εναρμονιζόταν πλήρως με την γραμμή της κυβέρνησης. [17] Πολλοί αρθρογράφοι παρομοίαζαν το έθνος με μια αθλητική ομάδα τονίζοντας τα συνεκτικά στοιχεία τα οποία πρέπει να συγκεντρώνουν τα μέλη αυτών, στοιχεία τα οποία τους προσέδιδαν το αίσθημα του ανήκειν, εν είδη ενοποιητικών χαρακτηριστικών της ταυτότητας τους. Όσοι δημοσιογράφοι αρνούνταν να ακολουθήσουν τις παραπάνω υποδείξεις έχαναν τη δουλειά τους. Από την άλλη όσοι αθλητές αρνούνταν να λάβουν μέρος στις αθλητικές διοργανώσεις κατά την περίοδο της διακυβέρνησης Perόn, χαρακτηρίζονταν προδότες, εχθροί τους έθνους και αναγκάζονταν να τερματίσουν την καριέρα τους υπό το βάρος των εξωτερικών πιέσεων. Απλά και δημοκρατικά!
Η χούντα του Videla
Η περίοδος διακυβέρνησης του Jorge Rafael Videla και των συνεργατών του ήταν μια από τις πιο σκοτεινές περιόδους στην Αργεντινή. Επικρατούσε βία, τρόμος, παραστρατιωτική δράση κατά των αντιφρονούντων, με αποκορύφωμα την απόβαση στα νησιά Falkland.
Ο κυριότερος λόγος για τον οποίο ο Videla δέχτηκε να «φιλοξενήσει» το Παγκόσμιο Κύπελο του 1978, ήταν για να αποπροσανατολίσει την κοινή γνώμη από τις θηριωδίες στις οποίες είχε προχωρήσει μετά την κατάληψη της εξουσίας.[18] Αξίζει να σημειωθεί πως έχουν καταγραφεί περίπου 30.000 άτομα ως εξαφανισμένοι την περίοδο 1976-1983. Μάλιστα 18 μέλη της La Plata Rugby Club, γνωστά για τις αριστερές τοποθετήσεις τους, απήχθησαν και δεν βρέθηκαν ποτέ. Εξίσου εξοργιστική ήταν και η στάση του Τύπου, ο οποίος υποστήριξε όλες τις ακραίες ενέργειες του καθεστώτος στο όνομα της διατήρησης της κοινωνικής ειρήνης ενάντια στην τρομοκρατική απειλή.[19] Μνημείο κατάπτυστης τοποθέτησης αποτελεί και η δήλωση του Ρωμαιοκαθολικού Αρχιεπισκόπου του Buenos Aires, Carlos Aramburu, ο οποίος ανέφερε πως οι «εξαφανισμένοι» ζούσαν στην Ευρώπη ευτυχισμένοι και δεν είχαν χρόνο να γράψουν πίσω στην πατρίδα.[20]
Όταν το κράτος λοιπόν έχει τόσο στενές σχέσεις με την Εκκλησία, και η τελευταία εθελοτυφλεί με τέτοιο τρόπο για τις εγκληματικές ενέργειες του πρώτου, εύκολα μπορούμε να αναλογιστούμε τι συνέβαινε μόλις έσβηναν τα φλας. Το Μουντιάλ του 1978, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως το Μουντιάλ του παρασκηνίου. Από το 1977 ακόμη, Γάλλοι δημοσιογράφοι είχαν καλέσει σε μποϋκοτάζ του Παγκοσμίου Κυπέλου λόγω των όσων συνέβαιναν στο εσωτερικό της Αργεντινής μοιράζοντας flyers γεμάτα από πολιτικά μηνύματα – ας μην ξεχνάμε πως είχαν περάσει μόλις 9 χρόνια από τον Γαλλικό Μάη.
Το Videl-ικό καθεστώς όμως είχε ως σύμμαχο τις ΗΠΑ με την παρουσία του Henry Kissinger κατά την διάρκεια των αγώνων να δικαιολογεί απολύτως τον παραπάνω ισχυρισμό. H πρόσληψη δε της εταιρείας δημοσίων σχέσεων Burson-Marsteller[21], κύριο μέλημα της οποίας ήταν το lifting της δημόσιας εικόνας του Videla, καταδείκνυε την επιτακτική ανάγκη να κρυφτούν τα πραγματικά προβλήματα της Αργεντινής κάτω από το χαλί.
Η αναμέτρηση η οποία σημάδεψε την συγκεκριμένη διοργάνωση ήταν αναμφισβήτητα το τελευταίο ματς της δεύτερης φάσης των ομίλων μεταξύ Περού και Αργεντινής. Η Albiceleste χρειαζόταν νίκη με διαφορά 4 γκολ για να προσπεράσει τη Βραζιλία και να προκριθεί αυτή στον τελικό. Το Περού ήταν μια υπολογίσιμη δύναμη και το τελικό 6-0 υπέρ των διοργανωτών δεν δικαιολογούσε σε καμία περίπτωση τέτοιου μεγέθους διαφορά δυναμικής. Η Αργεντινή πήρε το εισιτήριο για τον τελικό ενάντια στην Ολλανδία την οποία εν τέλει κέρδισε με 3-1.[22]
Παρόλα αυτά ένας σημαντικός αστερίσκος πρέπει να μπει δίπλα από τον αγώνα της Αργεντινής με το Περού. Ο Videla πριν την έναρξη του παιχνιδιού φέρεται να είχε επισκεφθεί τα αποδυτήρια του Περού για να ευχηθεί καλή επιτυχία, να υπενθυμίσει(!) στους Περουβιανούς πως ο συγκεκριμένος αγώνας ήταν μεταξύ «αδελφών» και πως τον παρακολουθούσε όλη η Λατινική Αμερική. Αποχώρησε κάνοντας μια ευχή[23] ακόμη, οι αποδέκτες της οποίας γνώριζαν πολύ καλά σε τι αναφερόταν.[24] Ο μύθος θέλει τον Videla να προχωρά σε σκοτεινή συμφωνία με τον Morales-Bermúdez (έτερος πραξικοπηματίας/ Πρόεδρος του Περού την συγκεκριμένη περίοδο) με συγκεκριμένα ανταλλάγματα για τον καθένα. Πιο συγκεκριμένα, το Περού θα «έδινε το ματς» και η Αργεντινή θα αναλάμβανε να εξαφανίσει τους πολιτικούς κρατουμένους, «εχθρούς» του καθεστώτος Morales-Bermúdez.[25]
Με την λήξη του τελικού και την κατάκτηση του τίτλου από την Αργεντινή ο Videla θέλησε να ευχαριστήσει όλους όσους συνέβαλαν στο να καταστεί δυνατή η διεξαγωγή του Μουντιάλ, σε όσους πίστεψαν στην Αργεντινή κάνοντας λόγο ακόμη και συμβολοποίηση της ειρήνης μέσω του Κυπέλου. Λίγα μέτρα πιο κάτω μέλη της παρακρατικής οργάνωσης ESMA (Escuela Superior de Mecánica de la Armada), «έκαναν τουρ» μαζί με κρατούμενους του καθεστώτος στους γύρω δρόμους του Buenos Aires, όχι για να τους δείξουν τα αξιοθέατα τα οποία λησμονούσαν για αρκετά χρόνια αλλά για να γίνουν και εκείνοι μάρτυρες του γιορτινού κλίματος που επικρατούσε.[26] Ο λαός ζητωκραύγαζε και εκείνοι θα επέστρεφαν στα κελιά τους…Αποστροφή!
Στην πρώτη επέτειο από την κατάκτηση του Mundial του 1978 η εφημερίδα Clarin διοργάνωσε μια εορταστική εκδήλωση στο γήπεδο της River Plate παρουσία του Προέδρου. Λίγους μήνες αργότερα στην πλατεία Plaza de Mayo θα συγκεντρωνόταν πλήθος κόσμου για να διαμαρτυρηθεί για την καταπάτηση και παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από την χούντα. Τα βλέμματα συγκέντρωναν οι μητέρες των αγνοουμένων, οι οποίες ζητούσαν απαντήσεις για την τύχη των παιδιών τους. [27]
Το 1982 παράλληλα με την κάλυψη των πολεμικών γεγονότων στα νησιά Falklands[28] γινόταν και η μετάδοση του Παγκοσμίου Κυπέλου της Ισπανίας. Σαφής η σύνδεση του πατριωτικού συναισθήματος με το ποδόσφαιρο έτσι; Ένα έθνος το οποίο μάχεται εντός και εκτός αγωνιστικού χώρου – ένας πόλεμος ο οποίος μαίνεται σε πολλά πεδία της καθημερινής ζωής. Το αξιοπρόσεκτο είναι πως η ήττα της Αργεντινής από το Βέλγιο σχεδόν συνέπεσε (συνέβη με μια μέρα διαφορά) με την παράδοση των όπλων στα νησιά Falklands.
Κλείνοντας την παρούσα ενότητα θα πρέπει να κάνουμε μια ακόμη χρήσιμη παρατήρηση. Η κατάκτηση του Παγκοσμίου Κυπέλου το 1978 έμεινε στην συνείδηση πολλών ανθρώπων ως μια «αγορασμένη επιτυχία» ειδικά αν αναλογιστούμε τον τρόπο με τον οποίο επετεύχθη. Αντίθετα η κατάκτηση του Mundial το 1986 αναγνωρίστηκε ως μια τεράστια επιτυχία, μια δίκαιη νίκη, μια εκδίκηση από τους Άγγλους για ταπεινωτική ήττα στα νησιά Falkland.
El Pibe De Oro και η είσοδος των barra bravas στα πολιτικά δρώμενα
Οι Αργεντίνοι ultras ή αλλιώς barra bravas διατηρούν σχέσεις με πολιτικούς, την ομοσπονδία, τα club και τους φιλάθλους αποτελώντας παράλληλα συνδετικό κρίκο όλων των παραπάνω αλλά και αυτόνομο τμήμα δράσης αναφορικά με τις πρακτικές που ακολουθούν. Αρκετοί πολιτικοί ηγέτες έχουν χρησιμοποιήσει τους barra bravas -των οποίων το reach σε μεγάλες πληθυσμιακές ομάδες είναι ισχυρό – στο παρελθόν για να προωθήσουν την agenda τους. Ταυτιζόμενοι λοιπόν πολλοί από αυτούς με εθνικιστικά προτάγματα καταφέρνουν να αποπροσανατολίσουν την κοινή λαϊκή βάση, η πλειοψηφία των μελών της οποίας δεν γνωρίζει τις εν κρυπτώ εγκληματικές δραστηριότητες αρκετών barra bravas.[29]
Το μονοπώλιο της βίας από το κράτος λοιπόν παύει με την είσοδο των barra bravas στο «παιχνίδι», οι οποίοι έχουν την κάλυψη από την Αστυνομία, συνδέονται σκιωδώς με τους πολιτικούς λαμβάνοντας χρήματα για τις υπηρεσίες τους ενώ παράλληλα ασκούν επιρροή στους φιλάθλους και δυνητικά ψηφοφόρους του τάδε ή δείνα πολιτικού κόμματος.[30] Μια απολυταρχική κυβέρνηση θα χρησιμοποιήσει κάθε θεμιτό και αθέμιτο μέσο για να κρατηθεί στην εξουσία – εν προκειμένω ακόμη και με τη βοήθεια του χουλιγκανισμού. Θα χρησιμοποιήσει τον αθλητισμό για τον έλεγχο της μάζας και τον κατευνασμό της δυσαρέσκειας. Από την άλλη πλευρά μια κοινωνία σε παρακμή θα δεχτεί το οτιδήποτε εις βάρος της, ακόμη και ανήθικο – το γιατί είναι μια άλλη συζήτηση η οποία δυστυχώς δεν μπορεί να αναλυθεί στο βαθμό που πρέπει στις γραμμές του παρόντος κειμένου.
Δεν θα μπορούσα να κλείσω το συγκεκριμένο άρθρο χωρίς να αναφέρω το «χρυσό αγόρι» του Αργεντίνικου ποδοσφαίρου, Diego Armando Maradona. Δεν έκρυψε ποτέ τις φίλα προσκείμενες στην Αριστερά ιδέες του – ιδέες τις οποίες μοιραζόταν με πολύ σημαντικούς εκπροσώπους της Αριστεράς στην Λατινική Αμερική. Από το 1987 ακόμη συνδεόταν φιλικά με τον ηγέτη της Κούβας, Fidel Castro. Μάλιστα ήταν εκείνος ο οποίος βοήθησε τον Maradona στην μάχη που έδινε για να απεξαρτηθεί από τα ναρκωτικά. Ο Castro – στον οποίο αφιέρωσε μεταξύ άλλων και την αυτοβιογραφία του – λειτούργησε ως μέντορας[31] για τον Αργέντινο σούπερ σταρ σε μια περίοδο που όλοι του είχαν γυρίσει την πλάτη. Ήταν τέτοιος ο βαθμός θαυμασμού και ευγνωμοσύνης για ορισμένους μιλιταριστές επαναστάτες ώστε να θέλει τα πορτραίτα μερικών εξ’ αυτών να κοσμούν το κορμί του μόνιμα – ναι! Σωστά καταλάβατε, αναφέρομαι στα διάσημα τατουάζ των Che Guevara (στο δεξί μπράτσο) και Fidel Castro (στο αριστερό πόδι) που έφερε ο Μaradona. [32]
To 2005 προσέφερε την στήριξη του στους Evo Morales και Hugo Chavez, ηγετών της Βολιβίας και κάλεσε τον George Bush να επικυρώσει την συμφωνία για την Ζώνη Ελεύθερων Συναλλαγών της Αμερικής (Free Trade Area of the Americas ή FTAA)[33]. Στηλίτευσε την υποκρισία της Εκκλησίας έπειτα από μια επίσκεψη στο Βατικανό, όταν άκουσε μετ’ εκπλήξεως τον Πάπα να μιλά για την φτώχεια. Ο Maradona που αδυνατούσε να πιστέψει σε όσα άκουγε από έναν εκπρόσωπο του Θεού, ο οποίος ζούσε μέσα στην απόλυτη χλιδή, σε κτίρια με χρυσά ταβάνια και πολυελαίους, όπως ήταν φυσικό εξερράγη. [34] Η σχέση του με την Εκκλησία διερράγη και θα έπρεπε να περάσουν αρκετά χρόνια για να αποκατασταθεί. [35]
Ετάχθη κατά της ιμπεριαλιστικής πολιτικής και των επεκτατικών βλέψεων των ΗΠΑ συμμετέχοντας σε διαδηλώσεις για τον τερματισμό του πολέμου στο Ιράκ[36], ενώ ακόμη εξέφρασε την αλληλεγγύη του στον Παλαιστινιακό λαό.[37] Τέλος, παραμένοντας πιστός στην αγάπη του για το ποδόσφαιρο δήλωσε πως η FIFA λειτουργούσε ως μαφία,[38] αναφερόμενος στο σκάνδαλο χρηματισμού και δωροδοκίας επιφανών μελών της ομοσπονδίας το 2015.
Ο Μaradona κατάφερε να γίνει ένα παγκόσμιο σύμβολο αναγνώρισης πρώτα μέσα από το ποδόσφαιρο και τα επιτεύγματα του σε αυτό και ύστερα λόγω της πολυτάραχης ζωή του. Δεν έκλεισε ποτέ το στόμα του, δεν έκρυψε ποτέ τις πεποιθήσεις του όπως δεν ξέχασε ποτέ και το περιβάλλον από το οποίο προήλθε. Έφυγε από την ζωή ακριβώς τέσσερα χρόνια μετά τον θάνατο του Fidel Castro, υπενθυμίζοντας μας πως το ποδόσφαιρο και η πολιτική μπορούν να «παίξουν μπάλα» ακόμη και στον ουρανό…
Εμμανουήλ Σ. Καρούσος
Κοινωνιολόγος – Κοινωνικός Ανθρωπολόγος
Μέλος του Κέντρου Αφρό – Αμερικανικής Ιστορίας BlackPast.org
Βιβλιογραφικές Πηγές
Al Jazeera, ‘In my heart I am Palestinian’: Maradona’s activism remembered, aljazeera.com, 26/11/2020, Ανακτήθηκε από: https://www.aljazeera.com/news/2020/11/26/in-my-heart-i-am-palestinian-maradona-backed-palestine-cause
Barreiro R., Maradona: peace with the Vatican and conflict on the pitch, english.elpais.com, 14/10/2016, Ανακτήθηκε από: https://english.elpais.com/elpais/2016/10/13/inenglish/1476357141_780140.html
Besinger K., When Argentina Used World Cup Soccer to Whitewash Its Dirty War, history.com, 16/7/2018 (uptd. 22/8/2018), Ανακτήθηκε από: https://www.history.com/news/world-cup-soccer-argentina-1978-dirty-war
Borger J., Bush feels hand of God as poll ratings slump, theguardian.com, 5/11/2005, Ανακτήθηκε από: https://www.theguardian.com/world/2005/nov/05/usa.argentina
Gault M., The Politicised History of Argentine Football, thesefootballtimes.co, 15/01/2015, Ανακτήθηκε από: https://thesefootballtimes.co/2015/01/15/the-politicised-history-of-argentine-football/
Goñi U., 40 years later, the mothers of Argentina’s ‘disappeared’ refuse to be silent, theguardian.com, 28/4/2017, Ανακτήθηκε από: https://www.theguardian.com/world/2017/apr/28/mothers-plaza-de-mayo-argentina-anniversary
Hémeury L., A Sporting and Peronist Youth in the Making; The High School Students Union (UES) in Argentina (1952-1955), frontiersin.org, 12/11/2020, Ανακτήθηκε από: https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fspor.2020.568282/full
Horowitz J., Football Clubs as Civic Associations: Their Role in Buenos Aires before 1943, panoramas.pitt.edu, 26/4/2016, Ανακτήθηκε από: https://www.panoramas.pitt.edu/art-and-culture/football-clubs-civic-associations-their-role-buenos-aires-1943
Kelly A., The barra bravas: the violent Argentinian gangs controlling football, theguardian.com, 21/8/2011, Ανακτήθηκε από: https://www.theguardian.com/football/2011/aug/21/argentina-football-gangs-barra-bravas
Mason T., Football and Politics in South America, versobooks.com, 15/6/2018, Ανακτήθηκε από: https://www.versobooks.com/blogs/3882-football-and-politics-in-south-america
Nammour D. & Flaherty W., Soccer and Politics in Latin America: Argentina, sites.duke.edu, Ανακτήθηκε από: https://sites.duke.edu/wcwp/research-projects/politics-and-sport-in-latin-america/argentina/
O’Higgins S., How Football is Used as a Political Tool in Argentina, theculturetrip.com, 9/10/2017, Ανακτήθηκε από: https://theculturetrip.com/south-america/argentina/articles/how-football-is-used-as-a-political-tool-in-argentina/
Pullella P., Diego Maradona meets Pope Francis in Rome, smh.com.au, 2/9/2014, Ανακτήθηκε από: https://www.smh.com.au/sport/soccer/diego-maradona-meets-pope-francis-in-rome-20140902-10b8tw.html#ixzz3C94HZkyr
Reuters Staff, Maradona says he wants to fight FIFA ‘mafia’, reuters.com, 30/7/2015, Ανακτήθηκε από: https://www.reuters.com/article/us-soccer-fifa-maradon a-idUSKCN0Q32MW20150729
Taylor C., A big hand, theguardian.com, 6/11/2005, Ανακτήθηκε από: https://www.theguardian.com/football/2005/nov/06/sport.argentina
WritingBros, The Interconnection of Politics and Football in Argentina, writingbros.com, 28/9/2020, Ανακτήθηκε από: https://writingbros.com/essay-examples/the-interconnection-of-politics-and-football-in-argentina/
[1] https://www.panoramas.pitt.edu/art-and-culture/football-clubs-civic-associations-their-role-buenos-aires-1943
[2] Ομοίως.
[3] Άλλωστε το superclasico είναι ένα derby το οποίο μπορεί να ιδωθεί με όρους ταξικής διαφοράς και κατανόησης.
[4] Το 1938 για την River Plate και το 1940 για την Boca Juniors αντίστοιχα.
[5] https://www.versobooks.com/blogs/3882-football-and-politics-in-south-america
[6] https://sites.duke.edu/wcwp/research-projects/politics-and-sport-in-latin-america/argentina/
[7] https://theculturetrip.com/south-america/argentina/articles/how-football-is-used-as-a-political-tool-in-argentina/
[8] https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fspor.2020.568282/full
[9] Ομοίως.
[10] Το αποκορύφωμα της cult προσέγγισης του αθλητισμού από την κυβέρνηση Perόn ήταν η μετονομασία όλων των μεταλλίων, τα οποία δίνονταν στους νικητές, σε medallas Peronistas ή αλλιώς μετάλλια Perόn.
https://writingbros.com/essay-examples/the-interconnection-of-politics-and-football-in-argentina/
[11] https://thesefootballtimes.co/2015/01/15/the-politicised-history-of-argentine-football/
[12] Υπενθυμίζεται πως το Mundial του 1950 διεξήχθη στην Βραζιλία με την οικοδέσποινα να είναι finalist καθώς ηττήθηκε από την Ουρουγουάη με 2-1 στον τελικό της 16ης Ιουλίου.
[13] https://thesefootballtimes.co/2015/01/15/the-politicised-history-of-argentine-football/
[14] Σε αυτό το σημείο αναφέρομαι μεταξύ άλλων και στην περιβόητη meat trade agreement. Αρκετά περιληπτικά οι πληροφορίες της συμφωνίας περιέχονται στον ακόλουθο σύνδεσμο: https://api.parliament.uk/historic-hansard/commons/1949/jun/28/anglo-argentine-trade-agreement
[15] https://www.versobooks.com/blogs/3882-football-and-politics-in-south-america
[16] 30 πολεμικά αεροπλάνα «σηκώθηκαν» εκείνη την ημέρα στοχεύοντας την Casa Rosada – κάτι αντίστοιχο του Λευκού Οίκου των ΗΠΑ – από εχθρούς της κυβέρνησης Perόn σε μια προσπάθεια τους να τον ανατρέψουν πραξικοπηματικά. Αποτέλεσμα αυτής της επίθεσης ήταν να χάσουν τη ζωή τους 308 πολίτες μεταξύ των οποίων και 6 παιδιά. Αποτελεί μέχρι σήμερα μνημείο φρικαλεότητας από τους anti–Peronistas.
[17] https://theculturetrip.com/south-america/argentina/articles/how-football-is-used-as-a-political-tool-in-argentina/
[18] https://theculturetrip.com/south-america/argentina/articles/how-football-is-used-as-a-political-tool-in-argentina/
[19] https://www.history.com/news/world-cup-soccer-argentina-1978-dirty-war
[20] Ομοίως.
[21] Ομοίως.
[22] https://sites.duke.edu/wcwp/research-projects/politics-and-sport-in-latin-america/argentina/
[23] Ευχήθηκε να κυλήσουν όλα ομαλά.
[24] https://writingbros.com/essay-examples/the-interconnection-of-politics-and-football-in-argentina/
[25] Ομοίως.
[26] https://www.history.com/news/world-cup-soccer-argentina-1978-dirty-war
[27] Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στον ακόλουθο σύνδεσμο: https://www.theguardian.com/world/2017/apr/28/mothers-plaza-de-mayo-argentina-anniversary . Ακόμη το ντοκιμαντέρ: “Les Madres(The Mothers of Plaza de Mayo)” ρίχνει άπλετο φως στην υπόθεση καταγράφοντας τις δυσκολίες που συνάντησαν οι μητέρες των πολιτικών κρατουμένων/αντιφρονούντων του καθεστώτος Videla.
[28] Οι στρατιωτικές δυνάμεις της Αργεντινής εισέβαλαν στα νησιά Φώκλαντ, τα οποία βρίσκονταν υπό Βρετανική κατοχή, στις 2 Απριλίου 1982. Σε μια σύγκρουση η οποία διήρκησε περίπου 10 εβδομάδες – έληξε στις 14 Ιουνίου – οι Αργεντίνοι θα αναγκαστούν να παραδώσουν τα όπλα σε μια μάχη η οποία έμοιαζε χαμένη μιας και απαριθμούσαν πολλαπλάσιες απώλειες σε ανθρώπινο δυναμικό και στρατιωτικό εξοπλισμό εν συγκρίσει με τους Βρετανούς.
[29] https://thesefootballtimes.co/2015/01/15/the-politicised-history-of-argentine-football/
[30] Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η δολοφονία του οπαδού της River Plate, Alberto Linker αλλά και ο εκφοβισμός του παλιού striker της Boca, Jorge Rinaldi, όταν εκείνος αρνήθηκε να παρευρεθεί σε δείπνο το οποίο οργάνωσαν οι La Doce, οι barra bravas της Boca. Περισσότερες πληροφορίες για την δράση των παραπάνω συμμοριών μπορείτε να βρείτε στον σύνδεσμο που ακολουθεί: https://www.theguardian.com/football/2011/aug/21/argentina-football-gangs-barra-bravas
[31] Ο Maradona αποκαλούσε τον Castro «δεύτερο πατέρα».
[32] https://www.theguardian.com/football/2005/nov/06/sport.argentina
[33] Η συγκεκριμένη συμφωνία προέβλεπε την εξάλειψη των εμπορικών φραγμών όλων των χωρών της Αμερικής μεταξύ τους, εξαιρουμένης της Κούβας.
[34] Αξίζει να διαβάσετε τον επίσης καυστικό λόγο του στον παρακάτω σύνδεσμο: https://english.elpais.com/elpais/2016/10/13/inenglish/1476357141_780140.html
[35] https://www.smh.com.au/sport/soccer/diego-maradona-meets-pope-francis-in-rome-20140902-10b8tw.html#ixzz3C94HZkyr
[36] https://www.theguardian.com/world/2005/nov/05/usa.argentina
[37] https://www.aljazeera.com/news/2020/11/26/in-my-heart-i-am-palestinian-maradona-backed-palestine-cause
[38] https://www.reuters.com/article/us-soccer-fifa-maradon a-idUSKCN0Q32MW20150729
